Гісторыя развіцця
Гродна - адзін з найстарэйшых гарадоў Беларусі, які з'явіўся на высокім беразе Нёмана пры ўпадзенні ў яго невялікай ракі Гараднічанка, адкуль горад, верагодна, і атрымаў сваю першую назву - Гарадзень. Першая згадка пра яго ў Іпацьеўскім летапісе датуецца 1128 г. Горад з невялікай крэпасцю і ўмацаваннямі размяшчаўся на скрыжаванні гандлёвых шляхоў і выклікаў вялікую цікавасць у крыжакоў, татараў, якія неаднаразова спрабавалі яго захапіць.
З XIII ст. Гродна ўваходзіў у склад Вялікага княства Літоўскага. У гэты перыяд асабліва праславіўся князь Гродзенскага замка Давыд Гарадзенскі, які мужна адбіваў усе набегі крыжакоў. Пасля яго смерці Гродна пераходзіць ва ўладанне князю Вітаўту, які актыўна развіваў эканоміку. У 1496 г. Гродна атрымаў поўнае Магдерургскае права і крыху пазней свой уласны герб - выява аленя з залатым крыжам паміж яго рагамі. Наяўнасць герба сведчыць пра высокі ўзровень эканамічнага і культурнага развіцця горада.
Пад час Рэчы Паспалітай у XVI ст. польскі кароль і вялікі князь літоўскі Стэфан Баторый перабудаваў Гродзенскі замак у сваю рэзідэнцыю. З 1678 г. кожны трэці сойм Рэчы Паспалітай праходзіў у Гродне, для гэтых мэтаў быў пабудаваны Новы замак. Менавіта тут у 1793 г. адбыўся «Нямы сейм», які зацвердзіў Другі падзел Рэчы Паспалітай.
Падчас Паўночнай вайны Гродна быў разбураны і разрабаваны шведскімі войскамі, але зноў паўстаў з руін дзякуючы прадпрымальнаму старасце Антонію Тызенгаўзу. Менавіта ён заснаваў у Гродна і яго наваколлі некалькіх мануфактур - палатняную, панчошную, тытунёвую, збройную і іншыя. Яго прадмесце Гарадніцы – прататып «ідэальнага» горада, выдатны прыклад буйнамаштабнага будаўніцтва ў гісторыі архітэктуры. Пасля трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай Гродна увайшоў у склад Расійскім імперыі і стаў цэнтрам Гродзенскай губерні.
У канцы XIX ст. Гродна, як і многія іншыя памежныя гарады Беларусі, быў і ў складзе Польшчы, і Літвы, і СССР.
З пачаткам Вялікая Айчынная вайны Гродна амаль адразу быў захоплены гітлераўскімі войскамі, якія ўсталявалі тут акупацыйны рэжым. На шчасце, моцныя разбурэнні вайна не прынесла і многія шэдэўры архітэктуры на той час удалося захаваць. Але сітуацыю змянілі дзеянні савецкай улады пасля заканчэння вайны, рашэннем якіх шмат гістарычных пабудоў было знесена. Сярод іх унікальны касцёл XIV ст. Фара Вітаўта, жаночы манастыр бернардзінак і іншыя.
У 1991 годзе пачалася сучасная гісторыя Гродна ў складзе Рэспублікі Беларусь.
Турыстычны патэнцыял
Гродна - «каралеўскі» горад, па праве лічыцца Самым Прыгожым ў Беларусі. Яго гісторыя налічвае амаль 900 гадоў, за якія адбылося нямала значных падзей, з якімі горад пазнаёміць падарожнікаў. Гродна дзівіць гасцей сваёй веліччу і колькасцю славутасцяў, гэта горад-рэкардсмен у Беларусі адразу па некалькіх пазіцыях «самы».
Гродна - адзіны горад у Беларусі, на тэрыторыі якога захавалася адразу два замка. Стары замак у Гродна, пабудаваны яшчэ ў XIV ст. князем Вітаўтам на правым беразе Нёмана, быў перабудаваны ў стылі рэнесcанс пад рэзідэнцыю караля Стэфана Баторыя. Новы замак, размешчаны насупраць Старога, быў летняй рэзідэнцыяй польскіх каралёў, у ім праходзілі соймы Рэчы Паспалітай, у тым ліку падпісана пагадненне аб яе падзеле і акт адрачэння ад улады князя Станіслава Аўгуста Панятоўскага. На дадзены момант абодва замка даступныя для наведвання.
Гродна - адзіны горад у Беларусі, дзе кварталы гістарычнага цэнтра ўяўляюць сабой цэласны архітэктурны ансамбль. Тут захавалася каля 400 гістарычных аб'ектаў розных эпох і стыляў. Важнае месца ў забудове гарада займае адміністрацыйныя будынкі і былыя палацы, пабудаваная гродзенскім старастам Антоніем Тызенгаўзам - Палац віцэ-адміністратара, будынак Гродзенскай медыцынскай школы, лямус, дом лясной адміністрацыі, тэатр і іншыя. Асаблівую ўтульнасць гораду надае яе пешаходная вуліца Савецкая, якая звязана з такімі вядомымі імёнамі ў гісторыі і мастацтве Беларусі - рэвалюцыянер Кастусь Каліноўскі, паэтэса Эліза Ажэшка, мастак Леон Бакст. Сёння на гэтай вуліцы можна пачуць вулічных музыкаў, набыць работы мясцовых рамеснікаў.
Гродна немагчыма ўявіць без яго дзіўных храмаў - каталіцкіх, праваслаўных, іудзейскіх і нават лютэранскага. Каложская (Барыса-Глебская) царква - адна з галоўных гонараў Гродна. Яе ўнікальнасць заключаецца ў яе сценах, якія ўпрыгожваюць рознакаляровыя ўстаўкі валуноў і умураваныя збаны-галаснікі, які ствараюць ўнутры храма ХІІ ст. неверагодную акустыку. Царква прэтэндуе на ўключэнне ў спіс аб'ектаў культурнай спадчыны ЮНЕСКА.
З любой кропкі горада віднеецца Фарны касцёл Святога Францыска Ксаверыя, выдатны шэдэўр архітэктуры барока, які таксама знакаміты ўнутраным алтарам з драўлянымі фігурамі апосталаў і святых.
У Гродна размешчана самая старая з дзеючых на тэрыторыі постсавецкіх краін сінагога, якая акрамя таго прызнана самай прыгожай у Еўропе. Сёння ў Гродзенскай харальнай сінагоге размешчана дзеючая малельная зала.
Адзіная з дзеючых у Беларусі лютэранская кірха была пабудавана старастам Антоніем Тызенгаўзам для запрошаных нямецкіх рамеснікаў. Яна даступная не толькі для малітвы, але і для тых, хто хоча наведаць канцэрт арганнай музыкі.
Сярод пунктаў «самы» у Гродна вандроўцы могуць убачыць самы стары тэатр у Беларусі, самую першую аптэку, якая ўваходзіць у адзін ансамбль з Фарным касцёлам і езуіцкім кляштарам, самы першы заапарк краіны, а таксама самыя старыя дзеючыя часы ў Еўропы з унікальным маятнікавым механізмам XII-XIV ст. Здзівіць Гродна і незвычайнымі музеямі, сярод якіх Музей гісторыі рэлігіі, Музей гісторыі пажарнай службы, Музей уродстваў чалавечага цела Гродзенскага медыцынскага універсітэта (кунсткамера), Музей турэмнага побыту і іншыя.
Яшчэ адна нагода наведаць Гродна - блізкасць унікальнага гідратэхнічнага збудавання Аўгустоўскага канала. Гэты першы штучны водны шлях у Еўропе, які злучыў рэкі Віслу і Нёман. Прагулка на цеплаходзе з праходам шлюза пакідае незгладжальнае ўражанне.
Гродна - сучасны і дынамічна развіваючыся еўрапейскі горад, які стаў пляцоўкай для правядзення цэлага шэрагу міжнародных фестываляў, сярод які найбольш вядомыя - Міжнародны фестываль славянскіх баявых мастацтваў і Міжнародны фестываль арганнай музыкі.
