Гродна - Каробчыцы - Мір - Навагрудак

У XVIII стагоддзі Антоній Тызенгаўз спланаваў замену дробнай рамеснай вытворчасці мануфактурным. Для гэтай мэты ён і пабудаваў Гарадніцу, якая стала адміністрацыйным, культурным і прамысловым цэнтрам Гародні. Грандыёзны комплекс з 85 будынкаў увабраў у сябе зусім новыя метады праектавання і будаванні – упершыню ў гісторыі горадабудаўніцтва Беларусі. Барочны ансамбль у Гародні ўбачыце і Вы.

На думку большасці знатакоў мастацтвы, ён заваяваў званне самага багатага» і прыгожага касцёла на ўсёй тэрыторыі Рэчы паспалітай. І сапраўды, убранне яго і аблічча, як у інтэр'ерах, гэтак і ў экстэр'еры, уражваюць, што ўласціва стылю барока. Мноства вытанчаных дэталяў, скульптур, пазалоты – увасабленне ідэй Стэфана Баторыя невядомым, на жаль, архітэктарам. Гарадзенскі касцёл Францыска Ксаверыя – адзін з трох храмаў Беларусі, што носяць ганаровы тытул малая базыліка.

На высокім узгорку, у самым цэнтры горада, заняў сваё ганаровае месца касцёл Здабыцця Святога Крыжа і комплекс манастыра бернардынаў. Гэта ўнікальны культавы ансамбль і самая даўнейшая каталіцкая святыня Гародні. Барочны сілуэт касцёла і высокая вежа са спічаком урачыста ўзвышаецца на беразе Нёмана і бачны з усіх кропак гістарычнага цэнтра. Як і сёння, у былыя часы ён прыцягваў да сябе ўвагу шляхетным і вытанчаным абліччам – тут, прыкладам, брала шлюб Эліза Ажэшка, а ў 1990 годзе змесцавалася Найвысокая рымска-каталіцкая семінарыя.

Вашай увазе самая прыгожая сінагога ў Еўропе, самая вялікая ў Беларусі і найстарая на постсавецкай прасторы. Яе доўгая гісторыя пачынаецца ў XVI стагоддзі. Пабудаваная па праекце архітэктара Санты Гучы, не раз пакутуючая ад пажараў і разбурэнняў, яна ўсё ж данесла да нашых дзён урачыстае вясновае аблічча і добра захаваны інтэр'ер.

Стары і Новы замкі ў Горадню змесцаваны зусім побач. Гэта вялікая рэдкасць, нават улічваючы, што на тэрыторыі Беларусі, у сярэднія вякі, замкі можна было сустрэць праз кожныя 40 км. Прытым абодва замкі – каралеўскія. Магутная абарончая сістэма, высокія крутыя валы, воды Нёмана і Гараднічанкі – рэзідэнцыі пад надзейнай абаронай. Незвычайнае аблічча выклікае масу пытанняў – адказ адзін: перад Вамі прыклады беларускага абарончага дойлідства. І сёння, каменны летапіс адкрывае для «аматараў» усё новыя старонкі гістарычнай рэальнасці.

Нярэдка лёсы замкаў і палацаў ахінуты легендамі і містычнымі гісторыямі. А ў выпадку з каралеўскай рэзідэнцыяй - гэта няўхільнае. Адзін з 2 замкаў у Горадню – летняя рэзідэнцыя вялікага князя Літоўскага і караля Польскага Аўгуста III атрымала славу праклятага месца. І, і ўсё ж, менавіта тут праходзілі генеральныя соймы Рэчы паспалітай, тут было падпісана пагадненне пра падзел яе ў 1793 годзе і тут, у 1795 годзе, Аўгуст Панятоўскі паставіў подпіс пад актам адрачэння.

У XII стагоддзі, на высокім схіле Нёмана, збудавана была адна з першых цэркваў Усходняй Еўропы. За непаўторнае аблічча і ўнікальную тэхналогію, яна атрымала званне гістарычна-архітэктурнага запаведніка. Чаму большасць людзей завуць яе Каложскай? Ж асветлена царква ў гонар Святых Барыса і Глеба. Для чаго ў сцены ўмураваны шматлікія збаны? У чым сакрэт шматвяковага храма і ці так просты яго лёс? Пасля экскурсіі Вы з упэўненасцю зможаце адказаць на гэтыя пытанні.

Па-свойму ўнікальны агратурыстычны комплекс «Гарадзенскі маёнтак «Каробчыцы» размясціўся на вялікім абшары сярод маляўнічых краявідаў. І ўсё тут захоўвае лепшыя традыцыі беларускай культуры. Традыцыі дойлідства і кухні захоўвае і перадае гасцям рэстаран «Замак Зеваны». Аматарам коннага спорта і коней давядзецца па душы коннаспартыўны клуб «Амадэус» і магчымасць прагулкі конна ці ў карэце. Падчас падарожжа на карэце можна панаглядаць за шматлікімі жывёламі заасада і жыхарамі запаведнага лесу. Калі ж вы больш часу хочаце надаць жывёлам і прыродзе – прагуляйцеся пешкі, адпачніце ў альтанцы ў адной з маляўнічых сажалак. Пешы шпацыр з экскурсаводам таксама дазволіць пазнаць гісторыю комплексу, вывучыць самыя цікавыя яго месцы. А за сувенірамі абавязкова зазірніце ў майстэрні народных умельцаў – тут іх багата.

Напачатку XVII стагоддзя ў Наваградку абгрунтаваліся прадстаўнікі каталіцкага ордэна - Дамініканцы. Для іх і быў збудаваны касцёл, што спалучае ў сабе элементы пышнага і святочнага барока і позняга класіцызму. Чаго толькі не пабачыў храм: ваяры і пажары, збожжасховішча і мэблевы склад, запусценне і ліквідацыю ордэна. Аднак у лепшыя часы пры касцёле дзейнічаў манастыр і школа. У школе гэтай вучыўся пісьменнік і палітык Адам Міцкевіч.

Яшчэ напачатку XIV стагоддзя Вялікі князь літоўскі Гедемин запрасіў у Наваградак Францысканцаў. Каля ста гадоў яны працавалі над стварэннем свайго храма - касцёла Св. Антонія. Храм завершаны - але ўжо праз 50 гадоў каталіцкі ордэн змушаны пакінуць кляштар. Аднак, нягледзячы на вехі лёсу, ён дайшоў да нашага часу, хай трохі перайначаны. Пра яго гісторыю і ролю ў горадзе Вам яшчэ давядзецца пазнаць.

Наваградак – першая сталіца Вялікага княства Літоўскага. Горад з тысячагадовай гісторыяй захаваў дзіўныя пейзажы ўзгоркаў і лясоў, выгляд на якія адкрываецца з замкавай гары. А на ёй узвышаюцца руіны велічнага замка, дзе шмат стагоддзяў назад быў каранаваны Міндоўг. Наваградскі замак, размешчаны на вяршыні ўзгорка, бачны за шмат кіламетраў ад горада – вежы яго, нібы волаты, высечаны з каменнай груды, здалёк паведамлялі пра моц і веліч крэпасці.

Напачатку XVIII стагоддзі, на тэрыторыі пабудаванага Вітаўтам у 1395 году аднаго з першых беларускіх касцёлаў, быў збудаваны Фарны касцёл. Выдатны выгляд на яго адкрываецца з «замкавай гары». Белы манументальны храм з чырвоным дахам выгодна кантрастуе з выдатнымі пейзажамі пагорыстай мясцовасці.

Вершамі Адама Міцкевіча захапляліся Пушкін, Рылееў, Бястужаў, Дельвіг, Вяземскі. Нарадзіўся ён на тэрыторыі цяперашняй Беларусі, пісаў на польскай мове, жыў і працаваў у Еўропе, а памёр у Турцыі. Аднак адусюль душа яго цягнула дахаты – на Наваградчыну, дзе і пройдзе экскурсія - сярод бясконцага абшару ўзгоркаў і палі, працятых рэкамі. Тут прайшлі дзяцінства і юнацкасць Адама, захавалася хата, дзе ён жыў. У горадзе ўсталяваны помнік лепшаму паэту эпохі рамантызму і збудаваны «курган неўміручасці», куды доўгі час людзі везлі зямлю з розных рэгіёнаў Свету. Тут ушанавана памяць пра чалавека, які ўнёс велізарны ўнёсак у развіццё беларускай і польскай літаратур.

Cвята-Троіцкая царква ў пасёлку Мір - помнік архітэктуры XVI стагоддзя, які ў плане ўяўляе сабой прадаўгаваты крыж з пяццю купаламі. Пабудаваная побач з Мірскім замкам пры князі Мікалаю Радзівіле Сіротку гэтай царквы зведала мноства разбурэнняў і неаднаразова перабудоўвалася, была перададзеныя ўніятам, а пазней зноў вернутая праваслаўным вернікам.
Сумная доля спасцігла храм падчас моцнага пажару ў другой палове XIX стагоддзя, пасля якога была ў чарговы раз перабудавана ў псеўдарускім стылі з выразна выяўленымі 4 памяшканнямі. Аж да 1925 года тут знаходзіўся шанаваны абраз Маці Божай XVI стагоддзя, але і цяпер гэта намоленае месца выклікае пачуццё пакоры і пакланенне перад Усявышнім.

Мірскі касцёл Святога Мікалая быў пабудаваны каля 1605 года ў стылі рэнесанс на месцы былога драўлянага храма пасля таго, як уладальнікамі Мірскага замка стаў род Радзівілаў. Пасля паўстання Тадэвуша Касцюшкі царскі ўрад перадаў храм праваслаўнай царкве, а падчас вайны ён і зусім быў зачынены. Нягледзячы на гэта касцёл Святога Мікалая дайшоў да нашага часу амаль у сваім пачатковым выглядзе. Прыхаджан храма сустракае магутная чатырох'ярусны вежа-званіца, а ўнутры касцёла можна паслухаць праніклівы аповяд ксёндза, пабыць сам-насам з Богам і атрымаць благаславенне.

Мір – мястэчка з ціхай выгодай вуліц, дзе на працягу стагоддзяў цесна перапляталіся лёсы, культура і побыт беларусаў, палякаў, цыган, татараў, габрэяў. На ўскраіне мястэчка важна размясціўся сярэднявечны волат - Мірскі замак. Велічныя вежы і магутныя сцены гарманічна спалучаюцца з выдатным паркам, адлюстроўваючыся ў люстэрку сажалкі. Багата ўпрыгожаныя разьбой і пазалотай залы, вытанчаная мэбля, стромкія ўсходы, па якіх Вы не проста пройдзеце – пяройдзеце ў іншую рэальнасць, у іншае стагоддзе.

Капліца-пахавальня Святаполк-Мірскіх – усходы, якія правядуць Вас ад магутных муроў замка да пышных паркаў. У ёй увасабленне гэтак папулярнага ў XIX стагоддзі стылю «мадэрн» - ніякай сіметрыі і класікі – новы погляд на архітэктуру, свежыя прыёмы і формы. Гэта месца аблюбаваў і прывід замка – Сонечка, якая, сярод іншых, пахавана ў магільным склепе.