Заснавальнікам Гарадніцы быў стараста гродзенскі Антоні Тызенгаўз — рэфарматар і паплечнік польскага караля Станіслава Аўгуста Панятоўскага. Яго мэтай было пераўтварэнне Гродна ў эканамічны і адукацыйны цэнтр, замяніўшы дробныя рамесныя вытворчасці буйнымі мануфактурамі і развіваючы сетку навучальных устаноў. Сёння Гарадніца Тызенгаўза з'яўляецца адным з найбольш значных гісторыка-культурных комплексаў Беларусі. Экскурсіі па Беларусі з наведваннем гэтага ансамбля дазваляюць акунуцца ў атмасферу XVIII стагоддзя і пазнаёміцца са спадчынай Тызенгаўза.
Гісторыя стварэння
Будаўніцтва Гарадніцы пачалося ў другой палавіне XVIII стагоддзя па ініцыятыве Антонія Тызенгаўза, які быў не толькі старастам Гродна, але і адным з вядучых рэфарматараў эканомікі Вялікага Княства Літоўскага. Яго мэтай было пераўтварэнне рамеснай вытворчасці ў мануфактурную, што патрабавала комплекснага падыходу да гарадской забудовы. Упершыню ў Беларусі пры планаванні былі выкарыстаны прынцыпы барочнай архітэктуры, падзел тэрыторыі на функцыянальныя зоны і перадавыя метады будаўніцтва.
Ансамбль Гарадніцы ўключаў тры выразна спланаваныя часткі:
- Адміністрацыйна-культурная зона – тут размяшчаліся палацы, тэатры і ўстановы ўлады.
- Адукацыйная зона – уключала школы для ветэрынараў, землеўмераў і будаўнікоў, у якіх выкладалі лепшыя спецыялісты з Еўропы.
- Вытворча-жылая зона – тэрыторыя, прызначаная для мануфактур і дамоў рабочых.
Рэформы Тызенгаўза зрабілі Гродна адным з найбольш развітых гарадоў рэгіёна. Аднак пасля яго смерці частка прадпрыемстваў заняпала, а многія будынкі былі страчаны. Тым не менш, да нашых дзён захавалася нямала гістарычных аб'ектаў, даступных для агляду ў рамках экскурсій па Беларусі.
Архітэктура будынкаў
Архітэктурны воблік Гарадніцы сфарміраваўся ў стылі позняга барока з элементамі класіцызму. Комплекс уключаў тры зоны: адміністрацыйна-культурную, адукацыйную і вытворча-жылую. Сярод захаваных помнікаў вылучаюцца Гродзенскі палац Тызенгаўза, будынак гродзенскай медыцынскай школы, тэатр Тызенгаўза (вядомы як «крывая афіцына»), палац адміністратара і дом лясной адміністрацыі. Гэтыя будынкі вылучаюцца гарманічнай архітэктурай і прадуманай планіроўкай, якая падкрэслівае веліч эпохі Тызенгаўза.
Экскурсіі з аглядам будынкаў
Наведванне Гарадніцы Тызенгаўза ўваходзіць у папулярныя экскурсіі па Беларусі, асабліва сярод знаўцаў архітэктуры і гісторыі гарадской забудовы. У рамках такіх тураў можна даведацца пра жыццё і рэформы Антонія Тызенгаўза, а таксама вывучыць асаблівасці барочнай забудовы Гродна XVIII стагоддзя.
Экскурсіі з Мінска уключаюць транспартнае суправаджэнне і агляд галоўных гістарычных помнікаў Гродна, у тым ліку ансамбля Гарадніцы. Турысты змогуць убачыць Гродзенскі палац Тызенгаўза, тэатр, медыцынскую школу і іншыя знакавыя аб'екты. Гіды раскажуць пра развіццё прамысловасці ў XVIII стагоддзі, адукацыйныя рэформы і культурныя дасягненні таго часу.
Забраніраваць экскурсію можна загадзя, каб спаўна атрымаць асалоду ад атмасферы старога Гродна, прагуляцца па вулачках, дзе стваралася гісторыя, і адчуць дух адной з самых значных градатворчых ініцыятыў Вялікага Княства Літоўскага.
