Палац Валицкого (палац віцэ-адміністратара)

Помнік гісторыі і архітэктуры XVIII ст. Палац віцэ-адміністратара (палац Валицкого, ”Архірэйскі дом”, да нядаўняга часу - будынак медыцынскага універсітэта) быў спраектаваны архітэктарам І. Мёзер для комплексу будынкаў на Гарадніцы ў 1765-1772 гг. Аднак рэалізацыя праекта і, магчыма, яго пераробка ажыццяўлялася архітэктарам Дж. Сака. Першапачаткова палац уяўляў сабой трохпавярховы будынак з двума аднапавярховымі флігелямі, прычым сам палац быў упрыгожаны трохкутным франтонам з ляпнінай, а высокая чатырохсхільным дахам была крыта чарапіцай, як і бакавыя флігелі. Асноўнае будынак быў прызначана пад жыллё, а бакавыя флігелі - пад гаспадарчыя службы. На паўднёва-захад і захад ад будынкаў быў запраектаваны рэгулярны парк.

Аднак рэалізацыя праекта зацягнулася, напрыклад, ў 1780 годзе ў асноўным будынку яшчэ не было падлог, печаў, дзвярэй, а бакавыя флігелі зусім не былі выбудаваныя.

Увесь комплекс быў скончаны толькі ў 1793 годзе і ў тым жа годзе падораны апошнім каралём Станіславам Аўгустам Панятоўскім падскарбія Антону Дзеконскому, які, у сваю чаргу, прадаў яго М. Валицкому не раней 1798. У 1798-1858 гадах у паўночным флігелі размяшчалася ”возовня ”(карэтны) і, відавочна жыллё для слуг. Прызначэнне паўднёвага флігеля - ”кухня і службы”.

У 1858 г. увесь комплекс быў набыты Правялебны Ігнатам, біскупам Брэсцкім, вікарыем Літоўска-Віленскай епархіі для размяшчэння духоўнай кансысторыі, жылля для свяшчэннікаў і архірэйскай рэзідэнцыі. Менавіта ў гэты час у паўднёвым флігелі была ўладкованая дамавая царква, а галоўнае, трохпавярховы будынак архітэктурнага ансамбля стала называцца ”Архіерэйскім домам”. У наступныя гады тут жылі выбітныя іерархі Рускай Праваслаўнай Царквы: мітрапаліт Макарый (Булгакаў), біскупы: Ніканор (Каменскі), Ёакім (Лявіцкі), Геранім (Экземплярский), Міхаіл (Ермакоў) і іншыя.

Комплекс практычна без змен (за выключэннем касметычных рамонтаў) прастаяў да 1934 года, калі быў зроблены рамонт даху - чарапіца заменена белай бляхай. Меркавана можна заключыць, што і прызначэнне флігеляў не змянялася - да таго часу, пакуль увесь комплекс Архірэйскага падворка не быў канфіскаваны дзяржаўнай уладай у 1952 годзе.

Паўночны флігель, нягледзячы на неспрыяльныя ўмовы эксплуатацыі пагранатрадаў, захаваў усе рысы архітэктуры канца XVIII стагоддзя.