Мір

Вядомы далёка за межамі Беларусі гарадскі пасёлак Мір мае глыбокія гістарычныя карані, а яго развіццё цесна звязана з замкам. Першая згадка ў пісьмовых крыніцах адносіцца да 1434 года, калі Мір быў падораны маршалку Сеньку Гедыгольдавічу. Наступная згадка таксама звязана з перадачай іншаму ўладальніку. На гэты раз ім стала прыёмная дачка Сенькі Ганна Бутрымаўна. Наступнымі ўладальнікамі былі Мілахна, жонка Сенькі, і Юры Іллініч, брат Сенькі, які і пачаў узвядзенне замка. Знешні выгляд сённяшняга збудаванні кажа пра тое, што прычынай пабудовы была знешняя небяспека. Сапраўды ў той час на тэрыторыю гарадоў Вялікага княства Літоўскага зачасцілі крымскія татары, а ў дадатак да іх неспакойна было і ў самай дзяржаве паміж феадальнымі групоўкамі. Нашчадкі Юрыя Іллініча мелі непрыязнасць да аднаго з самых уплывовых людзей таго часу - Міхаіла Глінскага. Але, як адзначаюць многія гісторыкі, былі і ўнутраныя прычыны: уладальнік Свету хацеў атрымаць графскі тытул.

Першымі былі ўзведзены пяць вежаў, кожная з якіх мела свае асаблівасці, а разам яны стваралі абарончы комплекс, з якога зручна было весці флангавы агонь уздоўж сцен. Іллінічы не змаглі цалкам скончыць стварэнне замка. Апошні прадстаўнік гэтага роду ў тэстаменце ўказаў імя стрыечнага брата, якім па шчаслівай выпадковасці апынуўся Мікалай Радзівіл Сіротка. Менавіта ён працягнуў будаўніцтва. Былі ўзведзены жылыя карпусы, ўмацаваныя існуючыя ўжо вежы, насыпаны земляныя ўмацаванні вакол. Аднак у поўнай меры абсталявацца тут Радзівілы не змаглі: недалёка ад Міра іх чакаў уласны прадстаўнічы Нясвіжскі замак. З часам рэзідэнцыя была перанесена туды.

Паселішча працягвала развівацца ў міры і спакоі да 1655 года, пакуль вайна паміж Рэччу Паспалітай і Расіяй не прынесла разруху ў гэтае месца. Казакі вядомага паўстанца Івана Залатарэнкі і армія Аляксея Трубяцкога разрабавалі Мір. У выніку каля 30 гадоў замак знаходзіўся ў занядбаным стане. Адзін час яго спрабавала прывесці ў парадак жонка Міхаіла Казіміра Кацярына Сабеская, але чарговая вайна (Паўночная вайна 1700-1721 гг.) Не дазволіла завяршыць пачатае. Толькі ў пачатку XVIII стагоддзя адзін з Радзівілаў па мянушцы «Рыбанька» прыступіў да вяртання былой велічы замку. Менавіта пры ім былі створаны цудоўныя залы, упрыгожаныя дубовай паркетнай падлогай і пазалочанымі столямі і многім іншым.

У сярэдзіне XVIII стагоддзя ў замку жыў адзін з самых неардынарных прадстаўнікоў роду Радзівілаў - Караль Станіслаў, або «Пане Каханку». Пры ім у Міры ўладкоўваліся нябачаныя піры, балі і масавыя паездкі на паляванне. Пасля яго ўладальнікам паселішча і замка стаў Дамінік Геранім Радзівіл, які вырашыў падтрымаць Напалеона падчас вайны 1812 года. Ён рана загінуў, а яго ўладанні былі падзелены паміж братам і дачкой Стэфаніяй. Апошняя ў сваю чаргу выйшла замуж за рускага графа Льва Вітгенштэйна. У выніку пачаліся судовыя працэсы з нагоды уладанняў, якія завяршыліся толькі да сярэдзіны XIX стагоддзя рашэннем на карысць роду Вітгенштэйнаў. Аднак на той момант ён пераехаў у Германію, а па законам Расійскай імперыі замежнікам не дазвалялася мець ўладанні ў дзяржаве.

Пасля доўгіх цяжбаў Мірская зямля зноў здабыла уладальніка, на гэты раз ім стаў казак Мікалай Іванавіч Святаполк-Мірскі. Ён актыўна пачаў уладкоўваць гарадок: пабудаваў двухпавярховы палац, спіртавы завод, стварыў вадаём з выспамі, які выдатна дапоўніў англійскі парк. Яго сын Міхаіл працягнуў працы і пражыў у замку да 1938 года. Пахаваны ён быў у магільным склепе ў парку побач з замкам. Далей сюды прыходзяць войскі Чырвонай Арміі, якія прынеслі і новую ўладу.

У савецкі час будынак выкарыстоўвалася ў якасці вытворчай арцелі, падчас акупацыі тут было гета. У першае дзесяцігоддзе пасля Вялікай Айчыннай вайны ўнутры жылі звычайныя людзі, якіх разбурэнні пазбавілі дома. Толькі з 1983 года ў замку пачынаюцца рэстаўрацыйныя работы, а ён пераходзіць да Дзяржаўнага мастацкага музея БССР. Першая экспазіцыя стала даступная ўжо ў 1992 годзе - Паўднёва-заходняя вежа была адкрыта для наведвання. А ўжо ў 2000 годзе комплекс трапіў у Спіс аб'ектаў Сусветнай спадчыны ЮНЕСКА . Цалкам замак адкрыўся ў 2010 годзе і ў наступстве атрымаў статус самастойнага музея.

Сёння Мір паўстае вачам кожнага турыста як невялікі дагледжаны гарадскі пасёлак, у якім узвышаецца выдатны замак. Мір знакаміты не толькло сваімі архітэктурнымі помнікамі, але і жыхарамі, сярод якіх Янка Запруднік, Вольга Іпатава, Саламон Маймон, Вадзім Дзмітрыевіч Жук і многія іншыя. Прыехаць сюды - выдатны варыянт весела і цікава правесці час, а развітая інфраструктура дазволіць зрабіць гэта камфортна.

Мір сёння валодае велізарным турыстычным патэнцыялам. Гэтаму месцу пашчасціла мець на сваіх землях гістарычныя аб'екты сусветнага значэння, што шмат у чым вызначыла яго развіццё. Пры гэтым пасёлак дагледжаны, актыўна развіваецца інфраструктура. Кожны турыст зможа не толькі наведаць музей, але і спыніцца ва ўтульнай гасцініцы або наведаць кафэ.

Галоўнай славутасцю гарадскога пасёлка з'яўляецца несумненна Мірскі замак. Гэта унікальны архітэктурны помнік, які на сённяшні дзень знаходзіцца ў спісе ЮНЕСКА. Усяго замак-музей гатовы прапанаваць гасцям 39 паўнавартасных экспазіцыі, а таксама навакольныя будынкі, паркі, сажалку, царкву-пахавальню і многае іншае. Варта адзначыць, што замак з'яўляецца цэлым комплексам, дзе знаходзіцца гатэль, рэстаран, сувенірная крама. Акрамя пастаянных экскурсій супрацоўнікі запрашаюць на тэатралізаваныя прадстаўленні, правядзенне вяселля, канцэрты і рыцарскія фэсты.

Сярод іншых значных помнікаў Міра вылучаюцца храмы: касцёл Святога Мікалая і Свята-Траецкая царква. Касцёл вядзе сваю гісторыю з пачатку XVII стагоддзя, аднак, лічыцца, што на яго месцы раней стаяў драўляны храм. Расійская ўлада перадала будынак праваслаўным, але ў наступстве вярнулі каталіцкім вернікам. Траецкая царква таксама славіцца глыбокімі гістарычнымі каранямі. Пабудавана яна была ў першай палове XVI стагоддзя, перажыла сур'ёзны пажар, аднак сёння гэта паўнавартасна дзеючы праваслаўны храм. Да рэлігійным архітэктурным помнікам варта аднесці і пахавальню Святаполк-Мірскіх, што размяшчаецца недалёка ад замка. Пабудавалі яе ў пачатку XX стагоддзя.

Побач з замкам размешчана невялікае возера, з якім звязаны многія сумныя гісторыі. Напрыклад, менавіта ў ім патанула маленькая Соня Святаполк-Мірская, а яе дух па легендзе ўсё яшчэ блукае па тэрыторыі. Аднак гэта робіць мясцовасць толькі больш прывабнай для турыстаў. У парку можна знайсці закінутую сядзібу, якая належала апошнім ўладальнікамі замка, а таксама бровар. Прывабнай з'яўляецца архітэктура і радавой забудовы, якая датуецца канцом XIX стагоддзя. Незвычайныя домікі сёння з'яўляюцца кафэ і крамамі, а раней тут размяшчаліся яўрэйскія лаўкі. З габрэямі гэта месца звязана даволі цесна: можна нават знайсці прыватны музей яўрэйскай культуры. Экспанаты тут сабраны з усяго пасёлка, шмат што было знойдзена пры раскопках. А яшчэ ў Міры ёсць былы сінагагальны двор, дзе амаль захавалася сінагога.

Свет - гарадскі пасёлак з багатай гісторыяй і цікавымі славутасцямі. Наведаць яго павінен кожны турыст, які хацеў бы рознабакова зірнуць на Беларусь. Тут можна знайсці не толькі праявы культуры, але і весела правесці час.