Гісторыя развіцця
Заслаўе - не проста адзін з самых старажытных гарадоў Беларусі, гэта горад, гісторыя якога абвеяная прыгожымі легендамі аб полацкай князёўне Рагнедзе і яе мужным сыне Ізяславе. Паводле здагадак археолагаў горад быў пабудаваны ў канцы X ст. кіеўскім князем Уладзімірам Святаслававічам, аднак першыя згадкі ў летапісах пра яго датуюцца 1127-1128 гг. і звязаныя з паходам вялікага князя кіеўскага Мсціслава Уладзіміравіча на Полацкую зямлю. Полацкая князёўна Рагнеда, якая была гвалтоўна выдадзена замуж за князя Уладзіміра, не магла мірыцца са сваім лёсам і здзейсніла спробу забіць свайго мужа. Але яе спроба не ўвянчалася поспехам і раз'юшаны князь Уладзімір адпраўляе непакорлівую жонку і яе сына ў месца, якое сёння называецца Заслаўем. Горад быў названы ў гонар князя Ізяслава, сына Рагнеды, і ў летапісах сустракаецца пад назвамі Ізяслаўе, Іжэслаўе, Жэслаўе.
У XII ст. горад стаў цэнтрам удзельнага княства, а з XIV ст. увайшоў у склад Вялікага княства Літоўскага і атрымаў назву Заслаў. З прыходам сюды дынастыі Глебавічаў горад моцна змяніўся. Князі Глебавічы вырашылі стварыць у Заслаўі сваю фамільную рэзідэнцыю і пабудавалі Заслаўскі замак, які быў акружаны землянымі валамі і меў парадны палац і кальвінскі сабор, які дайшоў да нашых часоў і сёння называецца Спаса-Праабражэнская царква. У другой палове XVI ст. тут пражываў вядомы гісторык-кальвініст Ян Лісіцкі. У XVI ст. у горадзе існавала друкарня, у якой была выдадзена Біблія Сымона Буднага. З 1678 г. Заслаўе пераходзіць ва ўладанні роду Сапегаў.
Пасля падзелу Рэчы Паспалітай Заслаўе ўваходзіць у склад Расійскай імперыі як мястэчка, а потым і як цэнтр воласці. У 1873 годзе праз Заслаўе была пракладзена Лібава-Роменская чыгунка, з'яўленне якой значна ажывіла жыццё, спрыяла развіццю эканамічных сувязяў. У лістападзе 1917 г. у Заслаўі быў створаны Савет рабочых і салдацкіх дэпутатаў, які ўсталяваў Савецкую ўладу. Падчас Першай сусветнай вайны горад быў акупаваны войскамі Германіі, а пазней - Польшчы. У перыяд з 1924 па 1959 гг. Заслаўе быў цэнтрам Заслаўскага раёна.
Пад час Вялікай Айчыннай вайны, як і іншыя гарады Беларусі, Заслаўе знаходзіўся пад акупацыяй, у выніку чаго моцна пацярпеў. Адноўлены пасля вайны Заслаўе можа ганарыцца багатай гістарычнай спадчынай. Заслаўе хай і не самы эканамічна развіты, але самы вядомых сярод малых гарадоў рэспублікі, пра які ведае нават кожны беларускі школьнік.
Турыстычны патэнцыял
Заслаўе - горад з больш чым тысячагадовай гісторыяй, сапраўдны знаходка для тых, хто цікавіцца гісторыяй і культурай Беларусі. За час свайго існавання горад быў і буйным умацаваным цэнтрам, і невялікім правінцыйным мястэчкам, сёння ж Заслаўе - этнаграфічны і культурны цэнтр Беларусі, які ўключаны ў многія турыстычныя маршруты.
Адно з першых месцаў, да якіх накіроўваюцца вандроўцы ў Заслаўі, гарадзішча «Вал» XI-XII вв. Калісьці тут размяшчаўся Заслаўскі замак, ад якога да сённяшняга дня дайшлі толькі прыгонныя валы і руіны уязной брамы. Сапраўдным упрыгожаннем гэтага месца з'яўляецца беласнежная Спаса-Праабражэнская царква, якая была пабудавана ў канцы XVI - пачатку XVII ст. Першапачаткова пабудаваная як кальвінісцкі збор, яна знакамітая тым, што тут чытаў пропаведзі Сымон Будны, выбітны асветнік, гуманіст і царкоўны рэфарматар Беларусі. У другой палове XVII ст. кальвінскі сабор, да якога была прыбудавана 35-метровая вежа, стаў касцёлам Міхаіла Арханёла, а ў 1840 г. касцёл быў перададзены праваслаўным вернікам і асвячоны як Спаса-Праабражэнская царква.
З легендамі пра ганарлівую князёўну Рагнеду і яе сына Ізяслава звязана яшчэ адно гістарычнае месца ў Заслаўі - гарадзішча «Замэчек», умацаванне горада-крэпасці X ст. У 1992 г. тут быў усталяваны мемарыяльны знак да 1000-годдзя хрысціянства ў Беларусі, выкананы ў выглядзе крыжа на круглым пастаменце.
Заслаўе - ідэальнае месца для таго, каб паглыбіцца ў жыццё беларускага мястэчка канца XIX - пачатку XX ст. На яго тэрыторыі створаны унікальны гісторыка-культурны музей-запаведнік «Заслаўе», які ўключае этнаграфічны комплекс «Млын», «Дзіцячы музей міфалогіі і лесу» з увасабленнямі таямнічых міфалагічных вобразаў, абарончыя збудаванні міжваеннага перыяду «ДАК» (Доўгачасовая агнявая кропка), «Музейна-выставачны комплекс» на Рынкавай плошчы з унікальнай экспазіцыяй габеленаў.
Асаблівай увагі заслугоўвае гісторыка-культурны комплекс «Млын», дзе беражліва захаваны прылады млынароў і кавалёў пачатку XX ст. Сам комплекс, акрамя стогадовага млыну і захаванага тэхналагічнага працэсу памолу збожжа, складаецца яшчэ з трох пабудоў «Свіран» (свірана для захоўвання збожжа), «кузні» і «хаты завозніка» (гасцініцы для сялян).
Заслаўе - горад, які дынамічна развіваецца і прымае розныя музычныя фестывалі, рыцарскія турніры, сярод якіх найбольш значныя - фестываль беларускай камернай музыкі «Заслаўе» і этнаграфічны фестываль «Град князя Ізяслава». Горад неаднаразова станавіўся месцам святкавання Дня беларускага пісьменства.
Беражлівыя адносіны да мінулага і ўстойлівы курс на сучаснасць спрыяюць аднаўленню гістарычных пабудоў, уладкаванню паркавых зон, развіццю турыстычнай інфраструктуры - кафэ, гасцініцы, гандлёвыя цэнтры. А размяшчэнне на Заслаўскім вадасховішчы, якое ў народзе называюць Мінскім морам, з'яўляецца важным фактарам развіцця аздараўленчага, спартыўнага і экалагічнага турызму.
