Бабруйск - Чырвоны Бераг

Бабруйская крэпасць - фартыфікацыйны комплекс, які быў пабудаваны ў першай палове ХIХ стагоддзя для абароны межаў Расійскай імперыі ў вайне з Францыяй. Крэпасць мае насычаную падзеямі гісторыю: яна мела сваю ролю не толькі ў вайне 1812 года, але і ў паўстанні дзекабрыстаў - тут быў распрацаваны знакаміты «Бабруйскі план» паўстання з арыштам Аляксандра I падчас агляду войскаў, а пасля паўстання некаторыя яго ўдзельнікі ў крэпасці адбывалі свой тэрмін. Гады Вялікай айчыннай вайны - самае цёмная пляма на гісторыі крэпасці - у гэты час тут размяшчаўся канцэнтрацыйны лагер для савецкіх ваеннапалонных.

Адным з самых цікавых аб'ектаў, якія засталіся на тэрыторыі крэпасці, з'яўляецца Свята-Георгіеўская царква. З высокай доляй верагоднасці можна сцвярджаць, што дадзены храм наведваў падчас свайго візіту ў Бабруйск у 1916 году цар Мікалай II. У 1928 годзе царкву чакаў лёс большасці храмаў на тэрыторыі СССР: скідаюцца купалы, руйнуецца званіца, і ў знявечаным будынку размяшчаецца швейная вытворчасць. У гады вайны ў храме размяшчаліся нямецкія аўтарамонтныя майстэрні, а пасля яе заканчэння - сталовая і бібліятэка. На працягу амаль 70-ці гадоў храм знаходзіўся ў гэтым страшным палону, а ў 1990 годзе храмавы будынак вяртаюць вернікам.

У памяць аб падзеях часоў Вялікай Айчыннай вайны на высокім правым беразе р. Бярэзіны быў адкрыты помнік. Ўтрыманню Бабруйска камандаванне нямецка-фашысцкіх войскаў надавала важнае значэнне. Супернік стварыў у горадзе і вакол яго глыбока эшаланаваную сыстэму абароны. На досвітку 24 чэрвеня 1944 года войскі правага крыла 1-га Беларускага фронту пачалі наступ з мэтай акружэння і разгрому бабруйскай групоўкі войскаў праціўніка. Пасля зацятых баёў 29 чэрвеня 1944 года горад быў вызвалены. Масква салютавала войскам 1-га Беларускага фронту, якія авалодалі Бабруйскам. Камандаваў войскамі гэтага фронту К.К.Ракассоўскі. Менавіта за паспяховую падрыхтоўку і правядзенне Бабруйскай аперацыі яму было прысвоена званне Маршала Савецкага Саюза.

У маляўнічым скверы ў цэнтры Бабруйска знаходзіцца манумент - сцяна з мармуровай таблічкай і з чырвоным савецкім сцягам, схіленым перад ёй. Гэта помнік, усталяваны ў гонар вайсковых частак і злучэнняў, якія вызначыліся пры вызваленні горада ад нямецка-фашысцкіх захопнікаў у гады Вялікай Айчыннай вайны. Стэла ўстаноўлена ў 1965 годзе. Гэты помнік нагадвае нам пра самую жорсткай вайне ў гісторыі чалавецтва - аб Другой сусветнай.

Алея Праведнікаў народаў свету адкрыта 3 ліпеня 2005 года. Яна створана ў гонар 15-ці ураджэнцаў Бабруйшчыны, якія ў гады Вялікай Айчыннай вайны ратавалі габрэйскія сем'і. Арганізатарам ўстаноўкі гэтага помніка выступіла гарадская яўрэйская абшчына. Званне «Праведнік народаў свету» было заснавана і прысвойваецца ізраільскім Музеем катастрофы Яд-Ва-Шэм (у перакладзе - Імя і памяць...) Ізраіль дагэтуль працягвае пошук і ўшанаванне праведнікаў. Ва ўсім свеце да праведнікаў прылічаны ўжо каля 20000 чалавек. Прыблізна 500 з іх - з Беларусі. Паводле задумы аўтара праекта Галіны Левінай мемарыяльны знак намаляваны ў выглядзе зрэзанага дрэва, дзве палоўкі якога звязаны надпісамі і сімвалізуюць дружбу паміж беларускім і яўрэйскім народамі.

Да сярэдзіны 80-х гадоў тут быў толькі невялікі сквер, а сёння гэта месца па праве лічыцца адным з найбольш прыгожых і ўрачыстых ў горадзе. Сюды прыходзяць і бабруйчане, і госці горада, каб ушанаваць памяць, выказаць глыбокую ўдзячнасць тым, хто аддаў жыццё за дзень сённяшні. На Плошчы Перамогі Вы зможаце ўбачыць помнік, прысвечаны бабруйчанам, якія загінулі ў гады Вялікай Айчыннай вайны. Пяць прамянёў зоркі, у цэнтры - невялікі пагорак, увянчаны сімвалічным полымем. На адным з прамянёў зоркі - колькасць людзей, якія не вярнуліся з вайны. Іх 8810 ...

У кожнага горада павінны быць свае сымбалы, якія ў першую чаргу асацыююцца з ім у гараджан і турыстаў. Не стаў выключэннем і Бабруйск - ён зарадзіўся ў маляўнічым месцы - на рацэ Бярэзіне. Калісьці тут размяшчаўся невялікі пасёлак, жыхары якога займаліся рыбным і бабровым промыслам. Таму, як лічаць некаторыя гісторыкі, горад і атрымаў сваю назву «Бабруйск». У 2006 годзе бабёр стаў неафіцыйным сімвалам горада і ў адным з самых ажыўленых месцаў горада быў усталяваны помнік - бронзавы, ростам у 1 м 70 см, бабёр, чымсьці няўлоўна нагадвае шаноўнага бабруйчаніна пачатку XX ст., Ветліва прыўздымае капялюш, вітаючы мінакоў.

Госцяў рэстарана, што размясціўся ў рэканструяванай былой воданапорнай вежы, весяла сустракае Шура Балаганаў. Бронзавая скульптура героя рамана Ільфа і Пятрова «Залатое цяля» ў 2 метры - гэта вынік цудоўнай працы 26-гадовага маскоўскага скульптара Яраслава Барадзіна. Тутака ж можна прачытаць урывак з рамана, дзе Бабруйск згадаюць як высокакультурны горад, куды імкнуліся ўсе дзеці лейтэнанта Шміта.

Сінагога, якую Вы ўбачыце, - адзіны дзейсны габрэйскі храм у горадзе. І гэта не гледзячы на тое, што Бабруйск нярэдка завуць габрэйскай сталіцай. Сінагозе ўжо больш 200 гадоў - нажаль, дакладны год яе пабудовы не вядомы. За 200 гадоў свайго існавання яна перажыла нямала калатнеч - запусценне, размешчанае ў ёй атэлье «Рамонак». І толькі ў 2002 храм здабыў новае жыццё - у горад прыехаў рабін Шауль Хабабо і адразу ўзяўся за справу. Падчас экскурсіі Вы пазнаяце пра вынік яго прац.

Больш 200 гадоў назад на беразе ракі Добысны пачата было ўзвядзенне сядзібы. Ідэйным кіраўніком яго стала Марыя Козелл-Паклеўская. Разам з мужам Вікенціем-Станіславам, чалавекам заможным, замовілі яны праект вядомаму расійскаму дойліду і акадэміку Яўгену Шрэтэру. А пейзажны парк праектаваў галоўны садоўнік Варшавы - Францішак Шаніор. Праца кіпела, дзень пры дні станавілася ўсё яўней - гэта будзе нешта выдатнае і небывалае - такі і ёсць вынік. Экскурсія ў сядзібна-паркавы комплекс Козелл-Паклеўскіх спадабаецца ўсім, незалежна ад узросту. Тут можна прагуляцца па вялікіх залах, якія аформлены ў розных стылях. Кожны пакой мае свой выгляд, багата ўпрыгожаны фрэскамі. Пасля экскурсіі па палацы, можна зручна размясціцца ў ангельскім парку і адпачыць атрымліваючы асалоду ад свежага паветра і выгляда на казачны палац.

Гэта месца з сімвалічнай назвай «Чырвоны бераг». У аднайменнай вёсцы знаходзіцца Мемарыяльны комплекс, прысвечаны дзецям, загінулым падчас Вялікай Айчыннай вайны. Тут быў створаны «донарскі цэнтр», куды звозілі дзяцей з усіх наваколляў, каб выпампаваць чыстую кроў з юных цел. Кроў выкарыстоўвалі для параненых нямецкага войска. Сустрэне Вас дзяўчынка, якая стаіць пасярод пустога пляца і зачыняе твар рукамі. А далей пусты клас з белых парт, аднак, ніхто і ніколі не сядзе за гэтыя парты. Не сядуць тыя самыя 1990 вучняў, загінулых тут. І толькі ліст маленькай вязніцы да таты, перанесены на школьную дошку, распавядзе Вам пра перажытыя тут падзеі.