Бабруйск - горад над Бярэзіной

Бабруйская крэпасць - фартыфікацыйны комплекс, які быў пабудаваны ў першай палове ХIХ стагоддзя для абароны межаў Расійскай імперыі ў вайне з Францыяй. Крэпасць мае насычаную падзеямі гісторыю: яна мела сваю ролю не толькі ў вайне 1812 года, але і ў паўстанні дзекабрыстаў - тут быў распрацаваны знакаміты «Бабруйскі план» паўстання з арыштам Аляксандра I падчас агляду войскаў, а пасля паўстання некаторыя яго ўдзельнікі ў крэпасці адбывалі свой тэрмін. Гады Вялікай айчыннай вайны - самае цёмная пляма на гісторыі крэпасці - у гэты час тут размяшчаўся канцэнтрацыйны лагер для савецкіх ваеннапалонных.

Адным з самых цікавых аб'ектаў, якія засталіся на тэрыторыі крэпасці, з'яўляецца Свята-Георгіеўская царква. З высокай доляй верагоднасці можна сцвярджаць, што дадзены храм наведваў падчас свайго візіту ў Бабруйск у 1916 году цар Мікалай II. У 1928 годзе царкву чакаў лёс большасці храмаў на тэрыторыі СССР: скідаюцца купалы, руйнуецца званіца, і ў знявечаным будынку размяшчаецца швейная вытворчасць. У гады вайны ў храме размяшчаліся нямецкія аўтарамонтныя майстэрні, а пасля яе заканчэння - сталовая і бібліятэка. На працягу амаль 70-ці гадоў храм знаходзіўся ў гэтым страшным палону, а ў 1990 годзе храмавы будынак вяртаюць вернікам.

У памяць аб падзеях часоў Вялікай Айчыннай вайны на высокім правым беразе р. Бярэзіны быў адкрыты помнік. Ўтрыманню Бабруйска камандаванне нямецка-фашысцкіх войскаў надавала важнае значэнне. Супернік стварыў у горадзе і вакол яго глыбока эшаланаваную сыстэму абароны. На досвітку 24 чэрвеня 1944 года войскі правага крыла 1-га Беларускага фронту пачалі наступ з мэтай акружэння і разгрому бабруйскай групоўкі войскаў праціўніка. Пасля зацятых баёў 29 чэрвеня 1944 года горад быў вызвалены. Масква салютавала войскам 1-га Беларускага фронту, якія авалодалі Бабруйскам. Камандаваў войскамі гэтага фронту К.К.Ракассоўскі. Менавіта за паспяховую падрыхтоўку і правядзенне Бабруйскай аперацыі яму было прысвоена званне Маршала Савецкага Саюза.

Помнік У.І. Леніну быў адкрыты на самай вялікай плошчы Бабруйску - плошчы Леніна яшчэ ў 1969 г. Паводле задумы аўтараў помнік павінен быў стаць ідэйна-мастацкім акцэнтам галоўнай плошчы горада. На бетоннай падставе былі размешчаны абліцаваная гранітам трыбуна і высокі 8-метровы пастамент, аздоблены чорным лабрадарытам. У ходзе рэканструкцыі плошчы у 2006 г. пастамент быў заменены новым, невялікай вышыні. Скульптура У.І. Леніна выраблена з бронзы, вышыня яе каля 6 метраў.

У маляўнічым скверы ў цэнтры Бабруйска знаходзіцца манумент - сцяна з мармуровай таблічкай і з чырвоным савецкім сцягам, схіленым перад ёй. Гэта помнік, усталяваны ў гонар вайсковых частак і злучэнняў, якія вызначыліся пры вызваленні горада ад нямецка-фашысцкіх захопнікаў у гады Вялікай Айчыннай вайны. Стэла ўстаноўлена ў 1965 годзе. Гэты помнік нагадвае нам пра самую жорсткай вайне ў гісторыі чалавецтва - аб Другой сусветнай.

Алея Праведнікаў народаў свету адкрыта 3 ліпеня 2005 года. Яна створана ў гонар 15-ці ураджэнцаў Бабруйшчыны, якія ў гады Вялікай Айчыннай вайны ратавалі габрэйскія сем'і. Арганізатарам ўстаноўкі гэтага помніка выступіла гарадская яўрэйская абшчына. Званне «Праведнік народаў свету» было заснавана і прысвойваецца ізраільскім Музеем катастрофы Яд-Ва-Шэм (у перакладзе - Імя і памяць...) Ізраіль дагэтуль працягвае пошук і ўшанаванне праведнікаў. Ва ўсім свеце да праведнікаў прылічаны ўжо каля 20000 чалавек. Прыблізна 500 з іх - з Беларусі. Паводле задумы аўтара праекта Галіны Левінай мемарыяльны знак намаляваны ў выглядзе зрэзанага дрэва, дзве палоўкі якога звязаны надпісамі і сімвалізуюць дружбу паміж беларускім і яўрэйскім народамі.

Да сярэдзіны 80-х гадоў тут быў толькі невялікі сквер, а сёння гэта месца па праве лічыцца адным з найбольш прыгожых і ўрачыстых ў горадзе. Сюды прыходзяць і бабруйчане, і госці горада, каб ушанаваць памяць, выказаць глыбокую ўдзячнасць тым, хто аддаў жыццё за дзень сённяшні. На Плошчы Перамогі Вы зможаце ўбачыць помнік, прысвечаны бабруйчанам, якія загінулі ў гады Вялікай Айчыннай вайны. Пяць прамянёў зоркі, у цэнтры - невялікі пагорак, увянчаны сімвалічным полымем. На адным з прамянёў зоркі - колькасць людзей, якія не вярнуліся з вайны. Іх 8810 ...

Музей пачаў сваю працу 27 верасня 1998 г. У музеі адкрыты дзве залы дасавецкага перыяду, зала гісторыі рэвалюцыйнага руху ў краі, гісторыя краю з 1918 года па 1941 год, зала перыяду Вялікай Айчыннай вайны, урачыстая зала перамогі і памяці, зала развіцця горада на сучасным этапе; этнаграфія краю і развіццё сучаснай мастацкай творчасці. Нядаўна адкрыта зала прыроды.
Наведванне Бабруйскага краязнаўчага музея магчыма па жаданні групы за дадатковую плату.

У кожнага горада павінны быць свае сымбалы, якія ў першую чаргу асацыююцца з ім у гараджан і турыстаў. Не стаў выключэннем і Бабруйск - ён зарадзіўся ў маляўнічым месцы - на рацэ Бярэзіне. Калісьці тут размяшчаўся невялікі пасёлак, жыхары якога займаліся рыбным і бабровым промыслам. Таму, як лічаць некаторыя гісторыкі, горад і атрымаў сваю назву «Бабруйск». У 2006 годзе бабёр стаў неафіцыйным сімвалам горада і ў адным з самых ажыўленых месцаў горада быў усталяваны помнік - бронзавы, ростам у 1 м 70 см, бабёр, чымсьці няўлоўна нагадвае шаноўнага бабруйчаніна пачатку XX ст., Ветліва прыўздымае капялюш, вітаючы мінакоў.