Гісторыя развіцця
Мсціслаў - адзін з самых старажытных гарадоў Беларусі. Сёння яго называюць і беларускім Суздалем, і маленькім Вільнюсам, а пачыналася ўсё ў глыбокай старажытнасці на Дзявочай гары. Пры раскопках археолагі выявілі рэшткі паселішча, якое датуецца 1 стагоддзем да н. э. А вось пра ўмацаванае паселішча можна казаць прыкладна з XII стагоддзя. Тады тут стаяў княскі замак, акружаны валам і ровам, а вакол жылі рамеснікі. Менавіта ў Мсціславе была знойдзена берасцяная грамата пачатку XIII стагоддзя - вельмі рэдкая гістарычная крыніца. Першая згадка пра горад адносіцца да 1156 году, знойдзена яна было ў Іпацьеўскім летапісе. У той час гэта быў цэнтр Мсціслаўскага княства, якое належала з другой паловы XIV стагоддзя князям Мсціслаўскім.
Праз сваяцкія сувязі Мсціслаў ў хуткім часе перайшоў у склад Смаленскага княства. Аднак ужо ў 1359 годзе вялікі князь Альгерд праз ваенныя дзеянні далучыў горад да Вялікага княства Літоўскага. У 1386 годзе была зроблена спроба вярнуць Мсціслаў з склад Смаленска, але своечасова прыбылі войскі ВКЛ і адбілі напад. У пачатку XVI стагоддзя сюды прыйшлі рускія войскі, якім удалося перамагчы войска вялікага князя літоўскага, аднак сам замак вытрымаў аблогу. У 1634 году жыхары атрымалі права на самакіраванне, або магдэбургскае права, ад караля Рэчы Паспалітай Уладзіслава IV. Праз дваццаць гадоў ва Мсціславе адбылася трагічная падзея: расправа рускага баярына Трубяцкога над мясцовымі жыхарамі. Горад моцна пацярпеў ад «Трубяцкой разні», а замак быў спалены.
Падчас Паўночнай вайны недалёка ад горада адбылося даволі буйная бітва рускіх і шведскіх войскаў, а Пётр I атрымаў пэтыцыю аб марадзёрстве салдат. Пасля падзелу Рэчы Паспалітай Мсціслаў перайшоў у склад Расійскай імперыі. З гэтага моманту ён стаў правінцыяй Магілёўскай губерні. Варта адзначыць, што пад расейскай уладай горад атрымаў новы герб, на якім малявалася чырвоная ліса на срэбным фоне. Пацярпелі жыхары і падчас Айчыннай вайны 1812 года: тады ўся мясцовасць была разрабавана і спустошана, а ў 1858 годзе іх чакала новая пошасць ў выглядзе пажару.
Да пачатку XX стагоддзя ў горадзе пражываюць больш за 8,5 тысяч жыхароў, большую частку з якіх складалі габрэі. Дзейнічаюць розныя прадпрыемствы, вучылішча, бальніцы, бібліятэкі, выдавецтва, аптэка. На той момант на тэрыторыі Мсціслава знаходзіліся тры манастыры, столькі ж цэркваў, касцёл і сінагога. Вялікую трагедыю прынесла ў гэтыя месцы Вялікая Айчынная вайна. Тады ля Кагальнага ірва адбыліся масавыя расстрэлы габрэяў, на момант вызвалення прадстаўнікоў гэтага народа ў горадзе не засталося.
Сёння Мсціслаў - гэта даволі сучасны горад з унікальнымі гістарычнымі помнікамі і зачаравальнай атмасферай. Тут захаваліся шматлікія векавыя пабудовы, а таксама да сённяшняга дня працягваюцца археалагічныя раскопкі, якія з кожным годам прыносяць усё больш адкрыццяў. Кожны год тут праходзяць цікавыя мерапрыемствы, а кожны госць зможа знайсці занятак па душы ў любую пару года. Пры гэтым даволі лёгка знайсці месца для адпачынку і забаў.
Турыстычны патэнцыял
Мсціслаў славіцца сваімі гістарычнымі месцамі, якія будуць цікавыя кожнаму турысту. Тут захаваліся шматлікія будынкі і значныя помнікі. Адным з самых знакамітых з'яўляеццаЗамкавая гара. Гэта месца раней з'яўлялася дзядзінцам старажытнага горада. Менавіта тут знаходзіўся замак-крэпасць, ад якога і пайшла назва «Замкавая гара». Калісьці вакол горы былі равы і валы, а ў цэнтры стаяла вялікая вежа і княскі дом. На жаль, ніводнага з гэтых будынкаў не дайшло да нашых дзён, аднак актывісты і дзяржава змаглі ператварыць гару ў цэнтр турыстычнага інтарэсу. Кожны год тут праходзіць рыцарскі фэст. У гэты час на пляцоўцы выстройваюцца драўляныя збудаванні для гледачоў і ўдзельнікаў баёў. Свята праходзіць не толькі на гары, але і ва ўсім горадзе.
Як ужо адзначалася, многія гістарычныя пабудовы XIX стагоддзя захаваліся да нашых дзён. Сярод іх будынак земскай управы, павятовага вучылішча, мужчынскай гімназіі, казначэйства, Пажарная каланча і многія іншыя. Яны здольныя пагрузіць кожнага ў асаблівую атмасферу і паказаць, як выглядаў горад у той час. Таксама горад ўпрыгожваюць статуі рыцараў і аднаго з самых знакамітых ураджэнцаў Пятра Мсціслаўца. Гэты чалавек разам з Іванам Фёдаравым быў першадрукаром у Маскве, а таксама з'яўляецца стваральнікам друкарні братоў Мамонічаў у Вільні. Яму ў Мсціславе пастаўленыя дзве скульптуры, адна з якіх знаходзіцца на цэнтральнай плошчы.
Адрозніваецца Мсціслаў і колькасцю храмаў. Сёння тут захаваліся многія культавыя пабудовы, у якіх да сённяшняга ідуць службы. Напрыклад сабор Аляксандра Неўскага прайшоў цяжкі шлях, перабудоўваўся, перажываў пажары, але сёння гэтая царква дзейнічае і з'яўляецца адным з папулярных аб'ектаў для турыстаў ва ўсёй Магілёўскай вобласці. Яшчэ адным характэрным помнікам рэлігійнай архітэктуры з'яўляецца касцёл Святога Міхаіла Архангела, які быў пабудаваны ў XVII стагоддзі ў стылі віленскага барока. У тым жа стагоддзі быў узведзены Кармеліцкі касцёл, які ўсё яшчэ дзейнічае. Ёсць яшчэ дзве працоўныя царквы XIX стагоддзя: царква Тупіцкай іконы Божай Маці і Спаса-Праабражэнская. З кожным храмам у горадзе звязаныя свае асаблівыя гісторыі, а самі яны прадстаўляюць унікальныя архітэктурныя помнікі.
Даведацца пра гісторыю горада і бліжэйшых месцаў можна ў мясцовых музеях. Самым значным з'яўляецца Мсціслаўскі раённы гісторыка-археалагічны музей, які адкрыў свае дзверы для наведвальнікаў у 1988 годзе. У ім можна знайсці экспанаты, атрыманыя падчас раскопак Мсціслаўшчыны, а таксама прадметы побыту мінулых стагоддзяў. Варта адзначыць, што супрацоўнікі гэтага музея прымаюць актыўны ўдзел у правядзенні свята «Рыцарскі фэст», які праходзіць кожнае лета з 2007 года. Яшчэ адным цікавым месцам з'яўляецца музей пры будаўнічым каледжы. Там можна ўбачыць розныя вырабы дэкаратыўна-прыкладнога мастацтва і іншыя экспанаты, многія з якіх зроблены рукамі навучэнцаў.
Ёсць ва Мсціславе і прыродныя помнікі. Да такіх адносіцца ў першую чаргу Кагальны калодзеж. Назву сваю ён атрымаў ад габрэйскага слова, якое азначае «грамадскі», гістарычная назва гэтага месца - «Здаравец». Сёння ён з'яўляецца гідралагічным помнікам і ахоўваецца дзяржавай. Такім чынам, горад багаты на гістарычныя помнікі і цікавыя месцы. У гэтым месцы можна проста гуляць па вулачках і атрымліваць асалоду ад незвычайнай атмасферы. Але варта адзначыць, што забаўкі тут таксама ёсць, як і месца, дзе можна спыніцца.
