Лідскі Крыжаўзвіжанскі касцёл

Крыжаўзвіжанскі фарны касцёл - помнік архітэктуры позняга барока, які знаходзіцца ў Лідзе.

Спробы пабудаваць у Лідзе касцёл прадпрымаліся, пачынаючы з другой паловы ХIV стагоддзя. У 1366 годзе некалькі манахаў францішканскага каталіцкага ордэна прыехалі ў паганска-праваслаўны горад, дзе праз некалькі дзён іх забілі. Неўзабаве ў Лідзе з”явіліся іншыя служкі каталіцкай царквы, каб пабудаваць храм над магілай сваіх братоў паблізу Лідскага замка. У 1373 яны прывезлі ў горад абраз Маці Божай (Багародзіцы), якая з часам стала Лідскай.

Па сведчаннях некаторых крыніц, па рашэнні караля Ягайлы ў 1388 годзе ў Лідзе быў пабудаваны касцёл. Аднак, праіснаваць яму было наканавана нядоўга - падчас набегаў крыжакоў храм спалілі.

Наступны касцёл Усіх Святых і Святога Крыжа з”явіўся ў Лідзе праз восем гадоў. Аднак у ХVI стагоддзі з-за недахопу вернікаў, якія прытрымлівалiся кальвінізму, яго зачынілі. А падчас руска-польскай вайны 1654-1667 гадоў, калі войскі князя Івана Хаванскага спрабавалі захапіць Ліду і Лідскі замак, храм цалкам згарэў.

У 1674 ў Лідзе пабудавалі драўляны касцёл, аднак дакладнае месца яго размяшчэння да гэтага часу невядома.

Рымска-Каталіцкі Прыхадскi Касцёл Узвышэння Святога Крыжа у цяперашнім выглядзе з”явіўся ў горадзе ў 1770 годзе. Яго пабудаваў біскуп Тамаш (Томаш) Зянковіч на сродкі, ахвяраваныя Віленскім біскупам Міхаілам Зянковічам. Архітэктарам праекта стаў Ёган Крыстаф Глаўбіц - знакаміты дойлід, заснавальнік вытанчанага архітэктурнага стылю, пазней названага «віленскім барока». Аднак ні заснавальніку касцёла, ні яго архітэктару не давялося ўбачыць вынікі сваёй працы - абодва памерлі да завяршэння будаўнічых работ.

Крыжаўзвіжанскі фарны касцёл ўяўляе трохнефны Т-вобразны храм з прамавугольнай алтарнай часткай. Галоўны фасад храма - двух”ярусны з фігурным франтонам. Скляпенні і сцены касцёла ўпрыгожаны фрэскавым жывапісам. Алтары пабудаваны з штучнага мармуру, скульптуры і арнаментальная лепка, а таксама каваны амбон выкананы ў стылі ракако. У сценах касцёла знаходзіцца iкона Божай Маці з дзіцем, прывезеная ў Ліду першымі місіянерамі-францысканцамi яшчэ ў ХIV стагоддзі.