Кафедральны касцёл Прачыстай Дзевы Марыі

Касцёл узведзены ў 1710-1732 гадах як касцёл Ісуса, Марыі і Сьв Барбары пры езуіцкім кляштары. Храм пабудаваны ў стылі барока і ўяўляе сабой трохнефны двухвежавы будынак з дзвюма капліцамі - Траецкай і Фiлiцыянавай - па абодвум бакам. Касцёл з”яўляўся галоўным элементам, якi фармаваўся на працягу XVI - XVIII стагоддзяў ансамбля езуіцкага калегіума - апорнага пункта каталіцкага ордэна езуітаў. У Мінску езуіты з”явіліся ў 1654 г. Атрымаўшы падтрымку мясцовай магнацкай верхавіны, езуіты пачынаюць ствараць адзіны манументальна-архітэктурны комплекс. У 1699 г. яны пабудавалі двухпавярховы каменны будынак езуіцкай школы (цяпер музычная школа, плошча Свабоды, 7). Побач было пачата будаўніцтва касцёла Езуса, Марыі і святой Барбары. Ён быў самым выразным і прадстаўнічым на плошчы Высокага рынку.

Багата і пышна быў распісаны касцёл унутры: скляпенні аформленыя арнаментальным жывапісам, сцены распісаны сюжэтнымі кампазіцыямі, выкананымі ў тэхніцы фрэскі мастаком Казімірам Анташэвскiм . Прыцягвалі ўвагу пілястры з характэрнымі рысамі барока з дванаццаццю разьбянымі драўлянымі фігурамі апосталаў. У храме знаходзілася вялікая колькасць палотнаў XVII - XVIII стст., сярод якіх былі працы Ш. Чаховіча і І. Аляшкевіча.

У XVII - пачатку XVIII стагоддзя ўся сістэма адукацыі ў Мінску знаходзілася ў руках езуітаў. Пачынаючы з 1682 г. яны выкладаюць у сваёй школе рыторыку, паэзію, сінтаксіс і граматыку. Пазней у курс навучання ўводзяцца тэалогія, старажытнагабрэйская мова, этыка, матэматыка, фізіка, логіка і метафізіка. Захаваліся звесткі аб існаванні пры калегіуме школьнага тэатра, першыя ўяўленні якога вядомыя з 1692 г.

Пасля скасавання ордэна езуітаў і ў сувязі з рэформай асветы на тэрыторыі Рэчы Паспалітай езуіцкая школа ў 1773 г. была пераўтворана ў свецкую шасцiкласную школу. У канцы XVIII стагоддзя ў будынку школы размяшчаецца і знаходзіцца тут да 1917 года рэзідэнцыя губернатара . А школа, пераназваная ў дваранскае вучылішча, у 1799 г. была пераведзена ў корпус мужчынскага базыльянскага манастыра.

У 1820 - 1822 гг. ў доме мінскага губернатара часта бываў і працаваў у яго бібліятэцы дзекабрыст Н. Мураўёў . Ён у гэтыя гады пачаў пісаць першы варыянт сваёй канстытуцыі, якая ўвайшла ў гісторыю пад назвай ”Мінскі варыянт” .

У 1798 годзе храм змяніў свой статус і стаў кафедральным саборам у гонар імя Найсвяцейшай Панны Марыі. З 1951 года зачынены, да 90-х тут размяшчаўся ”Дом фізкультурніка”, у пачатку 90-х храм вярнулі вернікам.