Лагойск

Лагойск з'яўляецца адным з самых старажытных усходне-славянскіх паселішчаў. Верагодней за ўсё сваю назву горад атрымаў ад слоў «лог», «лагчына», паколькі размясціўся ў даліне поймавай ракі. Шматлікія археалагічныя раскопкі сведчаць аб тым, што ў сярэднявеччы Лагойск займаў вялікую плошчу і быў добра ўмацаваны.

Першая згадка пра Лагойск (тады Лагожск) адносіцца да 1078 г. У гэты час горад знаходзіўся ў складзе Полацкага княства. У XII ст. горад становіцца цэнтрам Лагожскага княства, а з XIII ст. - уваходзіць у склад Вялікага Княства Літоўскага. Упершыню пад назвай Лагойск згадваецца як літоўскі горад у «Спісе рускіх гарадоў далёкіх і блізкіх».
На працягу розных гістарычных перыядаў горадам валодалі князі Літоўскія Ягайла, Скрыгайла, Вітаўт, князі Чартарийские. З 1528 па 1917 г. Лагойск з'яўляўся вотчынай графаў Тышкевічаў.

За сваю шматвяковую гісторыю Лагойск неаднаразова падвяргаўся нападам і разбурэнням. Так, у 1505 г. у час вайны з Крымскім ханствам, горад быў захоплены татарамі, разрабаваны і спалены. Праз некалькі стагоддзяў падчас Паўночнай вайны (1700-1721 гг.) Лагойск захапілі шведскія войскі. У выніку акупацыі быў разбураны Лагойскі замак. Пазней, у 1756 г. на месцы замка быў узведзены манастыр ордэна базыльянаў.

У выніку другога падзелу Рэчы Паспалітай у 1793 г. Лагойск увайшоў у склад Расійскай імперыі. У 1814-1819 гг. у горадзе быў узведзены палац графаў Тышкевічаў, які, на жаль, быў разбураны падчас Вялікай Айчыннай вайны. Найбольшага росквіту Лагойск дасягнуў у сярэдзіне XIX стагоддзя, у той час, калі горадам кіравалі Канстанцін і Яўстафій Тышкевічы . У 1831 г. Канстанціну Тышкевіч адкрыў у Лагойску ткацка-прадзільную фабрыку. Акрамя таго, у горадзе дзейнічалі жалезная ліцейня і майстэрні па вырабе сельгасінвентара.

Аднак, браты больш за ўсё праславіліся тым, што ўпершыню правялі археалагічныя раскопкі ў горадзе і за яго межамі. Канстанцін Тышкевіч абследаваў старажытныя гарадзішчы Лагойска і Заслаўя, раскапаў Лагойскія курганы. Акрамя таго, Канстанцін Тышкевіч першым на тэрыторыі Беларусі пачаў складаць тапаграфічныя планы археалагічных помнікаў. У выніку раскопак, праведзеных у ваколіцах Лагойска, былі знойдзены шматлікія гістарычныя артэфакты, якія паслужылі асновай экспазіцыі музея, які Тышкевічы адкрылі ў Лагойску ў 1842 г. Акрамя каштоўнасцяў, знойдзеных у курганах, у музеі выстаўляліся каштоўныя манеты, медалі, гравюры, сцяг, захоплены ў шведаў падчас Паўночнай вайны, шабля Пятра Вялікага, шматлікія карціны замежных мастакоў, старажытныя артэфакты з раскопак Пампеі і многае іншае. У музеі знаходзілася і графская бібліятэка, якая налічвае больш за тры тысячы тамоў. Пазней калекцыя графаў была перададзена ў Віленскі археалагічны музей, адчыненный у 1855 г.

Да канца XIX ст. Лагойск стаў цэнтрам воласці Барысаўскага павета. Насельніцтва горада складала каля 1180 жыхароў, большасць з якіх былі яўрэямі. Пасля Кастрычніцкай рэвалюцыі 1917 г. і Савецка-польскай вайны 1919-1920 гг. горад быў акупаваны спачатку нямецкімі, а пазней польскімі войскамі. У 1920 г. падчас адступлення польскага войска горад быў значна разбураны. З 1924 г. Лагойск стаў цэнтрам раёна. У час Вялікай Айчыннай вайны гітлераўскія войскі практычна цалкам сцерлі горад з твару зямлі. Увесь цэнтр горада быў ператвораны ў руіны, бальнічны комплекс і ўсе прамысловыя прадпрыемствы былі разбураны.

На пасляваенны час прыходзіцца актыўнае аднаўленне і развіццё Лагойска. Сёння - гэта сучасны і добраўпарадкаваны горад, у якім функцыянуе некалькі прамысловых прадпрыемстваў, спартыўных, культурных і адукацыйных устаноў.

Лагойск валодае багатым турыстычным патэнцыялам. У першую чаргу ўвагу да горада прыцягвае нетыповая для Беларусі ўзгорыстая мясцовасць, якая называецца беларускай Швейцарыяй, на якой размешчаны горад. Шматлікіх турыстаў і аматараў зімовых відаў спорту прыцягваюць два горналыжных цэнтра, размешчаных у Лагойскім раёне. Першы з іх - Рэспубліканскі гарналыжны цэнтр «Сілічы» абсталяваны трымя горналыжнымі трасамі рознай ступені складанасці і працягласці, а таксама трасамі для катання на сноўбордзе і цюбінгах. Другі гарналыжны спартыўна-аздараўленчы комплекс «Лагойск» таксама абслугоўвае гарналыжнікаў-аматараў і сноўбардыстаў. Архітэктура комплексу выканана ў самабытным беларускім стылі з невялікай прымешкай «Альпійскай» рамантыкі. Усё гэта робіць гарналыжны комплекс «Лагойск» адным з самых прывабных месцаў у Беларусі для адпачынку.

У самым Лагойску цікавасць для турыстаў ўяўляе царква Св. Мікалая, якая ўпершыню згадваецца яшчэ ў 1653 г. нашых дзён дайшоў каменны будынак храма, пабудаваны ў 1845 годзе замест ранейшай цэрквы. У храме захоўваецца адзін з найбольш шаноўваемых беларускіх абразоў - ікона Лагойскай Божай Маці.

Цэнтрам старажытнага горада з'яўляецца Замчышча, якое знаходзіцца на правым беразе ракі Гайна ў Лагойскім парку. Па гістарычных дадзеных Лагойскі замак уяўляў сабой магутнае абарончае ўмацаванне: крэпасць была акружана ровам глыбінёй да 22 м і шырынёй 32 м. Цікавасць таксама ўяўляе неагатычны касцёл Святога Казіміра, які быў збудаваны ў 1999 г. на месцы фамільнага касцёла-пахавальні графаў Тышкевічаў.

У Лагойску функцыянуе гісторыка-краязнаўчы музей ім. К. і Я. Тышкевічаў, адкрытый ў 2003 г. Экспазіцыя музея распавядае пра гісторыю Лагойскага краю ад старажытнасці да нашых дзён, а таксама аб дзейнасці братоў Канстанціна і Яўстафія Тышкевічаў.

Недалёка ад Лагойска размешчаны Мемарыяльны комплекс «Хатынь» - манумент, узведзены ў памяць некалькіх соцен беларускіх вёсак, знішчаных нацыстамі ў гады Вялікай Айчыннай вайны. На тэрыторыі комплексу знаходзіцца адзіныя ў свеце «Могілкі вёсак» - 185 магіл, кожная з якіх сімвалізуе адну з неадноўленых беларускіх вёсак, спаленых разам з насельніцтвам. Магіла кожнай вёскі ўяўляе сабой сімвалічнае папялішча, у цэнтры якога размешчаны п'едэстал у выглядзе языка полымя - сімвал таго, што вёска была спалена. У жалобнай урне захоўваецца зямля вёскі. На магіле напісаны назва вёскі і назва раёна, у якім стаяла вёска. Мемарыяльны комплекс «Хатынь» уключаны ў дзяржаўны спіс гісторыка-культурнай спадчыны.