Гальшанскі замак Сапегаў

Гальшанскі замок, збудаваны ў першай палове XVII стагоддзі - навочная ілюстрацыя значных змен у архітэктуры, адбытых цягам веку. Сваёй кампазіцыяй ён аддалена напамінае Мірскі замак і ўяўляе сабою прастакутную (88,6×95,6 м) замкнёную пабудову. Жылыя корпусы з вежамі на кутах ствараюць замкнёны квадратны двор. Аднак, магутныя абарончыя сцены, характэрныя для замкавага будавання XVI веку, у Гальшанах саступілі месца фасаду жылой дома. Тут ужо няма надбрамнай вежы, а шасцікутныя вежы сталі менш па памеры і больш складнымі. У іх размяшчаліся жылыя і гаспадарчыя памяшканні. Вежы яшчэ не страцілі свайго абарончага значэння, аднак грунт абароны Гальшанскага замка перасунуўся ўжо на магутныя земляныя валы і водныя равы, што атачалі замак.

Замак быў неаднаразова разбураны і перабудаваны, што значна змяніла яго выгляд і аб'ёмна-прасторавую кампазіцыю (згублены галерэі, дэкаратыўнае афармленне сцен, прыбудаваны да паўночна-заходняга і паўднёва-ўсходняга карпусоў дзве пяцікантовыя вежкі). У выніку абследавання помніка ў 1981-83 гадах архітэктурна-археалагічнай экспедыцыяй Адмысловых навукова-рэстаўрацыйных майстэрняў Міністэрства культуры выяўлены 3 розначасовыя этапы будаванні, якія адрозніваюцца характарам скарыстанай цэглы, вапнавага раствору і тэхнікай муру.

Плохая сохранность замка в Гольшанах не позоляет достаточно полно определить его планировку. Можно только утверждать, что справа от входа находилась большая квадратная зала с четырьмя колоннами, на которые опирались крестовые своды.

Уже в ХVII веке Гольшанский замок от Сапег перешёл к другим хозяевам, и на протяжении столетий часто переходил из рук в руки. В 1880 году владелец замка Горбанёв начал взрывать башни и стены, а кирпич продавать на постройку корчмы.

Да пачатку Першай сусветнай вайны ў замку яшчэ жылі людзі, а пасля Вялікай Айчыннай вайны рэшткі жылых памяшканняў былі даканцова разабраны для пабудовы патрэбных мясцоваму калгасу свінарнікаў і дома культуры.

У 2018 годзе праведзена гідраізаляцыя падмурка, адноўлены сцены Паўночнай вежы, а таксама аконныя і дзверныя выймы. Сцены вежы для ўмацавання былі сцягнуты спіралявістымі стрыжнямі, між'ярусныя перакрыцці — умацаваны, а наверсе ўсталяваны дах з флюгерам. Ужыццяўляецца рэканструкцыя фрагментаў сцен, што прылягаюць да вежы.

6 мая 2021 года адбылося ўрачыстае адкрыццё Паўночнай вежы Гальшанскага замка і турыстычна-інфармацыйнага цэнтра пры ім.