Нарчанскі нацыянальны парк

Экскурсіі і туры Нарачанскага краю:

Нарачанскі край любы сэрцу кожнага беларуса, нават калі ён не нарадзіўся ў гэтых краях. Яго называюць краем паэтаў і ваяроў, рамантыкаў і чыстых душой людзей. У гэты край ўлюбляешся з першага погляду і на ўсё жыццё.
Дзясяткі тысяч турыстаў і экскурсантаў штогод атрымліваюць асалоду ад навакольных краявідаў Нарачанскага краю, адпачываюць у яго здраўніцах і палатках, карыстаюцца дарамі прыроды, блукаюць па экалагічных сцежках, дыхаюць гаючым паветрам.
Для карпаратыўных груп арганізуюцца экскурсійныя паездкі з наведваннем нацыянальнага парку Нарачанскі, падрабязная праграма экскурсій прадстаўлена ў адпаведным раздзеле.

Санаторыі Нацыянальнага парку Нарачанскі:

Агульная інфармацыя

Дзяржаўная прыродаахоўная ўстанова нацыянальны парк Нарачанскі размешчана ў паўночна-заходняй частцы Мінскай вобласці на тэрыторыі Мядзельскага (96,0%) і часткова Вілейскага раёнаў (2,0%), на тэрыторыі Пастаўскага раёна Віцебскай вобласці (1,7%) і на тэрыторыі Смаргонскага раёна Гродзенскай вобласці (0,3%). Працягласць нацыянальнага парку з поўначы на поўдзень - 34 км, з захаду на ўсход - 59 км. Адміністрацыя знаходзіцца ў курортным пасёлку Нарач Мядзельскага раёна Мінскай вобласці.
Агульная плошча нацыянальнага парку Нарачанскі складае 97,3 тыс. га, з іх плошчу зямель (у асноўным, лясы і вадаёмы), перададзеных у склад нацыянальнага парку складае 66,8 тыс. га, або 68,7%. Астатнія землі ў межах нацыянальнага парку (31,3%) знаходзяцца ў падпарадкаванні іншых землеўладальнікаў і землекарыстальнікаў. Асноўнымі землекарыстальнікамі гэтай катэгорыі зямель з'яўляюцца сельскагаспадарчыя і іншыя арганізацыі. Практычна, тэрыторыя нацыянальнага парку займае 60% тэрыторыі Мядзельскага раёна.

У сувязі з тым, што тэрыторыя нацыянальнага парку ставiцца да асабліва ахоўных прыродных тэрыторый, дзе гаспадарчая дзейнасць абмежаваная або забароненая цалкам (запаведная зона), для вырашэння прыродаахоўных і сацыяльнаэканамічных задач за межамі нацыянальнага парку створана эксперыментальная леспаляўнічая гаспадарка «Мядзель» агульнай плошчай 52 тыс. га, якая з'яўляецца структурным падраздзяленнем ДПУ Нацыянальны парк «Нарачанскі». Такім чынам, плошча зямель парку сумесна з ЭЛОХ «Мядзель» складае 117,8 тыс. га.

Прырода Нацыянальнага парку Нарачанскі

Клімат Нарачанскага рэгіёну фарміруецца пад уздзеяннем паветраных мас Атлантычнага акіяна і носіць рысы умерана-кантынентальнага. Па iнфармацыi Рэспубліканскага гідраметэаралагічнага цэнтра сярэдняя шматгадовая тэмпература паветра складае тут +5,3° З з абсалютным максімумам +33° З і абсалютным мінімумам - 34° С. Адносная вільготнасць паветра вагаецца на працягу года ад 71 да 89%. За год выпадае 650-680 мм ападкаў, 67% з якіх прыпадае на цёплы час года (красавік-кастрычнік).
Тэрыторыя нацыянальнага парку Нарачанскі мае досыць складаную ландшафтную структуру. У яго межах, як і на тэрыторыі Паазер'я ў цэлым, пераважаюць узгорыста-марэнна-азёрныя ландшафты, якія характарызуюцца высокай ступенню засваення. Натуральная расліннасць захавалася пераважна па вяршынях пагоркаў і па днiшчам катлавін. Невялікімі контурамі ў паўночна-заходняй, паўночнай і на цэнтральнай частках нацыянальнага парку распаўсюджаны ўнікальныя для тэрыторыі рэспублікі камава-марэнна-азёрныя ландшафты, рэльеф якіх уяўляе сабой спалучэнне камавых, марэнных, радзей – азонавых пагоркаў і град з азёрамі, катлавінамі, лажбiнамi. Найбольш каштоўны і маляўнічы ўчастак такіх ландшафтаў размешчаны ў Свенцянской градзе – прыродны комплекс Блакітныя азёры. Значную каштоўнасць з пазіцый захавання ландшафтнай разнастайнасці Нарачанскага краю ўяўляюць нешматлікія азёрна-балотныя комплексы (лесабалотны масіў, навокал возера Дзягiлi) і даліны малых рэк – Нарач і Малінаўка.
Гідраграфічная сетка нацыянальнага парку Нарачанскі прадстаўлена шматлікімі азёрамі, малымі рэкамі і гiдрамелiаратыўнымi каналамі. Асаблівую каштоўнасць уяўляюць азёры парку, якія аб'ядноўваюцца ў некалькі азёрных груп.

Раслінны і жывёльны свет Нацыянальнага парку Нарачанскі

Расліннае покрыва займае звыш 50 тыс. га плошчы нацыянальнага парку. Тыповыя сасновыя лясы з ядлоўцам і рабінай у падлеску і з багаццем верасу, бруснiчнiку, лішайнікаў і імхоў. Распаўсюджаныя таксама бярозавыя і бярозава-асінавыя лясы, яловыя масівы і альшанiкi. У флоры рэгіёну сустракаюцца разнастайныя віды імхоў, лішайнікаў, багавіння, грыбоў і налічваецца каля 900 відаў вышэйшых раслін. Спіс рэдкіх і знікаючых відаў, занесеных у Чырвоную кнігу, складае каля 30 відаў.

На тэрыторыі нацыянальнага парку знаходзіцца шэраг каштоўных з фаўністычнага пункту гледжання прыродных аб'ектаў. Да іх ставяцца ўрочышча: Блакітныя азёры, Чарамшыца, Пасынкі, Рудакова.
Раён возера Нарач адрозніваецца разнастайнай фаунай. На тэрыторыі нацыянальнага парку жыве не менш 243 відаў наземных пазваночных жывёл: 10 відаў амфібій; 5 відаў рэптылій; не менш за 179 відаў гняздуюць і каля 40 відаў пералётных, якія зімуюць, залётных птушак; 49 відаў млекакормячых.

З арнiтакомплексаў рэгіёну найбольш багаты – лясны, да якога адносіцца 95 відаў птушак. Сярод іх такія віды паўночна-тайговага комплексу, як рабчык, касматы сыч, арэхаўка і інш. Дастаткова поўна прадстаўлены водны арнiтакомплек, які ўключае 35 відаў. Птушкі адкрытых прастораў прадстаўлены 32 відамі, верхавых балот – ўключаюць 3 рэдкіх вiда (белая курапатка, вялікі кулён, шэры соракапут).
Лясныя масівы нарачанскага краю з'яўляюцца зімовымі месцамi пражывання капытных і не ў стане забяспечыць існаванне колькі-небудзь буйных папуляцый лася, дзіка, казулі на працягу круглага года.

У iхцiафауне рэк і азёр рэгіёну адзначана 32 віда рыб, у тым ліку ручаёвая фарэль, галавень, гольян, быстранка, галец, колюшка, рапушка, нелядзь, сіг, язь і інш. На разгляданай тэрыторыі вылучаныя ўчасткі, якія ўяўляюць сабой асаблівую фаунiстычную каштоўнасць: раён заказніка Чарамшыца, на тэрыторыі якога жыве барсук, гагара, вялікі бугай, гогаль, савук і інш.; раён воз. Дзягiлi (белая курапатка, шэры журавель, скапа, гадзюка і інш.); лясны масіў паміж воз. Швакшты і заказнікам Блакітныя азёры (барсук, гогаль, савук, чорны бусел, пугач і інш.)

Азёры і рэкі Нацыянальнага парку Нарачанскі

Гідраграфічная сетка нацыянальнага парку Нарачанскі прадстаўлена шматлікімі азёрамі, малымі рэкамі і гiдрамелiаратыўнымi каналамі. Асаблівую каштоўнасць уяўляюць азёры парку, якія аб'ядноўваюцца ў некалькі азёрных груп:

  • Нарачанская група ўключае ў сябе звязаныя паміж сабой азёры Баторына, Мястра, Нарач і Белае;
  • Мядзельская група ўключае ў сябе шэраг сярэдніх і невялікіх глыбокіх вадаёмаў. Самае буйное і глыбокае ў яе складзе – возера Мядзель, найбольш глыбокія азёры Волчыно і Рудакова, сярэднеглыбокiя азёры Латвiны, Ходас і Расохі і плыткія Кузьмічы;
  • Швакшцiнская група ўключае азёры Вялікія і Малыя Швакшты і воз. Белагаловае. Значнае па плошчы, але плыткае і слабапраточнае возера. В. Швакшты карыстаецца папулярнасцю ў турыстаў і рыбаловаў-аматараў. На яго беразе абсталявана некалькі турысцкіх стаянак;
  • Болдукская група азёр размешчана на тэрыторыі былога заказніка Блакітныя азёры. Яна ўключае азёры Балдук, Глубля, Глубелька, Ячменец, Iмшарэц, Мёртвае. Найбольш буйное з іх – возера Балдук (плошча 0,78 км2, максімальная глыбіня 39,7 м). Азёры адрозніваюцца глыбокімі катлавінамі, чыстай вадой і адсутнасцю выяўленых экалагічных парушэнняў;
  • Свірская група ўключае буйныя плыткія азёры Свір, Вiшнеўскае і шэраг больш дробных азёр – Свiрнiшча, Глухое, Тушча і інш. Найбольш нізкая якасць вады адзначана ў азёрах Свір і Слабодскае, значна чысцей вада ў воз. Вiшнеўскае.

Асаблівае месца сярод водных аб'ектаў займае найбуйнейшае ў Беларусі возера Нарач, якое атрымала ў народзе назву «Беларускае мора», - найбольш буйное у Рэспубліцы. Размешчана ў Мядзельскім раёне, у басейне ракі Нарач. Яно з'яўляецца самым вялікім натуральным вадаёмам ў Беларусі. Яго плошча складае 79,6 кв. км, максімальная глыбіня – 24,8 м. Знаходзіцца на вышыні 165 м над узроўнем мора. Возера налічвае больш за 20 відаў рыб. У мэтах захавання багацця возера прадугледжаны комплекс ахоўных мерапрыемстваў – вакол возера выдзелена водаахоўная зона з асаблівым рэжымам выкарыстання прыродных рэсурсаў.
Нарач уражвае велічынёй сваіх водных прастораў, якія займаюць усю бачную да самага гарызонта прастору. Калі глядзець на возера зверху, з самалёта, то кідаецца ў вочы яго круглявая форма і асіметрычны будынак катлавіны, якая складаецца з двух плес - Малога і Вялікага. На шэра-блакітным паверхні возера яркай зялёнай кропляй вылучаецца адзіны даўгаваты астравок.

Возера Нарач займае ў Беларусі першае месца па чысціні і празрыстасці вады. Дно, высланае пяском, галькай, валунамі, праглядаецца да глыбіні 7 і нават 9 м. Празрыстасць вады, праз якую пранікаюць сонечныя прамяні, спрыяе развіццю водных раслін. Яны распаўсюджваюцца да глыбіні 7-8 м, утвараючы на паверхні густыя падводныя лугі.

Гісторыя Нацыянальнага парку Нарачанскі

Маляўнічыя берагі Нарачы здаўна прыцягвалі да сябе людзей, якія аддаюць перавагу спакойнаму адпачынку ў звыклых кліматычных умовах гарачым курортам поўдня. Багацце разнастайнай дзічыны, багатая рыбалка дазвалялі, як кажуць, адвесці душу і паляўнічым і рыбакам. Яны і пачалі першымі асвойваць Нарач. Найстаражытныя археалагічныя помнікі Нарачанскага краю адносяцца да мезаліту (сярэдняга каменнага веку) і датуюцца VII—VI тысячагоддзямi да н. э.
У час уваходжання Заходняй Беларусі ў склад Польшчы ў пачатку ХХ стагоддзя было пабудавана некалькі прыватных віл, рэстаранаў, яхт-клубаў, прыстань для парусных лодак. Неўзабаве пасля вызвалення Беларусі ад нямецка-фашысцкіх захопнікаў на берагах Нарачанскіх азёр пачалі з'яўляцца першыя намётавыя мястэчкі.

Першае абследаванне Нарачанскага краю на прадмет прыдатнасці яго для будаўніцтва лячэбна-кліматычнай станцыі і бальнеялагічнага курорта праводзілася ў 1946 годзе. У канцы 50-х гадоў мінулага стагоддзя тут пачалося параўнальна спарадкаванае будаўніцтва устаноў для адпачынку і лячэння. У сакавіку 1963 года пачаў функцыянаваць санаторый Нарач. У 70-е - 80-е гг. адбывалася інтэнсіўнае асваенне ўзбярэжжа возера Нарач. За гэты час былі пабудаваны і прынялі адпачывальнікаў: санаторый Баравое (1974 г. - дарослае аддзяленне, 1979 г. - дзіцячае),санаторый Сосны (1976), аўтатурбаза Нарачанка(1978), тургасцiнiца Нарач(1982), пансіянат Будаўнік (1986), пансіянат Спадарожнік (1987), санаторый Белая Русь (1988), пансіянат Журавушка(1989). Пасля завяршэння будаўніцтва санаторыя Прыазёрны (1992) змяшчальнасць здраўніц курортнай зоны дасягнула 4 тыс. чалавек у зімовы перыяд і каля 6 тыс. чалавек летам.

Да канца 80-х гадоў на тэрыторыі Нарачанскага краю сфарміравалася адзіная ў Рэспубліцы Беларусь курортная зона з адпаведнай інфраструктурай. Аднак ведамасная прыналежнасць аб'ектаў турызму, адпачынку і лячэння не дазваляла вырашаць прыродаахоўныя задачы, якія ўзнікаюць на гэтай тэрыторыі.
Указам Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь 28 ліпеня 1999 г. № 447 быў створаны Нацыянальны парк Нарачанскі у мэтах захавання унікальных прыродных комплексаў, больш поўнага і эфектыўнага выкарыстання рэкрэацыйных магчымасцяў прыродных рэсурсаў Мядзельскага раёна і сумежных з ім тэрыторый.

Функцыянальныя зоны і структура Нацыянальнага парку

Для захавання статусу прыродаахоўнай тэрыторыі ў нацыянальным парку Нарачанскі ўстаноўлены функцыянальныя зоны з адпаведным рэжымам:

  • Запаведная зона (8,4% ад агульнай плошчы парку).
    Тут забараняюцца ўсе віды дзейнасці, акрамя навуковых даследаванняў і ахоўных мерапрыемстваў. Да запаведнай зоны ставіцца асноўная частка прыроднага комплексу Блакітныя азёры, большая частка балотнага масіва Чарамшыца, 350 га цэнтральнай частцы Нарачанска-Сырмежскага ляснога масіва, участак балота «Дзягiлi», востраў на возеры Нарач.

  • Зона рэгуляванага выкарыстання (57,6% плошчы парку).
    На спецыяльна выдзеленых участках дапускаецца касьба, выпас жывёлы, збор грыбоў і ягад, аматарская лоўля рыбы і іншыя віды прыродакарыстання для патрэб нацыянальнага парка і насельніцтва, якое пражывае на яго тэрыторыі, таксама лесавастанаўленчыя працы, арганізаваны турызм і экскурсіі і іншыя віды дзейнасці, якія не супярэчаць мэтаваму прызначэнню зоны.

  • Рэкрэацыйная зона (1,2% плошчы парку).
    Яна прызначана для размяшчэння аб'ектаў і збудаванняў санаторна-курортнага лячэння, турызму і адпачынку насельніцтва,, а таксама для правядзення культурна-масавых і аздараўленчых мерапрыемстваў.
    У межах нацыянальнага парку ў гэтую зону ўключаны цэлы год і сезонныя лячэбна-аздараўленчыя і турысцкія ўстановы, рэкрэацыйныя ўгоддзі: пляжы, лясы, паркі, паляны, узлескі — месца, дзе канцэнтруецца вялікая колькасць адпачывальнікаў.

  • Гаспадарчая зона (32,8% плошчы парку).
    Гэтая гаспадарчая зона выдзелена для размяшчэння і эксплуатацыі будынкаў і збудаванняў, ажыццяўлення прамыслова-гаспадарчай, гандлёва-эканамічнай, турысцкай, сельскагаспадарчай і іншай дзейнасці, якая не супярэчыць мэтам і задачам нацыянальнага парку.

Карысныя спасылкі

Нарматыўна-прававая база: