Шклоў

Невялікі сучасны горад Магілёўскай вобласці Шклоў мае даволі глыбокія гістарычныя карані. Па дадзеных пісьмовых крыніц ў 1520 годзе гэтае месца ўжо належала князям Гаштольдам. Ад гэтага года і лічаць ўзрост Шклова. Вядома, што ў 1535 г. князь Шуйскі спаліў усё паселішча. Аднак гэта не магло спыніць далейшае развіццё, як і наступны пажар, учынены тут маскоўскімі стральцамі падчас бітвы пад Шкловам ў 1581 годзе. Прыкладна ў гэты ж час горад пераходзіць да іншага знакамітага роду Вялікага княства Літоўскага - князям Хадкевічам.

Яшчэ адно апісанне Шклова можна знайсці ў аўстрыйскага дыпламата Мейерберга Аўгустына, які праязджаў тут ў 1662 годзе і пакінуў даволі падрабязныя каментары па архітэктуры і побыту. Варта адзначыць, што гаспадары горада надоўга не затрымліваліся. Адбывалася гэта па розных прычынах, аднак сярод уладальнікаў адзначыліся Сіняўскі, Чартарыйскі, Зорыч, Дзяржавін і многія іншыя. Усе яны спрыялі актыўнаму развіццю і пашырэнню паселішча. Так, ужо да канца XVI стагоддзя гэта вядомы гандлёвы і рамесны цэнтр, а па колькасці жыхароў ён саступаў толькі шасці буйным гарадам беларускіх земляў. У той час галоўным прыбыткам быў «правіантавы» збор або падатак на ўвазныя і вывазныя тавары, што прыносіла добры прыбытак.

Шклоўскі замак быў важным стратэгічным аб'ектам, так як ён быў звяном у фартыфікацыйны лініі ракі Дняпро. Ўмацаванні былі даволі надзейныя, пра што кажа факт размяшчэння тут стаўкі рускага цара Аляксея Міхайлавіча ў часы вайны 1654-1667 гадоў. Войны XVII-XVIII стагоддзяў негатыўна адбіліся на эканоміцы Шклова, узроўні жыцця яго жыхароў. Па дадзеных пісьмовых крыніц падчас Паўночнай вайны разбурэння графства дасягнулі 90%. Каб дапамагчы гараджанам аднавіць былую магутнасць кароль Рэчы Паспалітай Аўгуст III падараваў гораду магдэбургскае права, герб і пячатку.

У выніку ўсім прадпрынятых мер горад зноў выйшаў на высокі ўзровень развіцця. Ўздым эканомікі ў прыватнасці напрамую звязаны з прозвішчам Зорыча. Адзін з прадстаўнікоў гэтага роду, Сямён Зорыч, заснаваў у горадзе некалькі прамысловых прадпрыемстваў, якія былі прагрэсіўнымі для свайго часу. Мануфактуры С. Г. Зорыча абслугоўвалі не толькі мясцовы княскі двор, але і выраблялі прадукцыю на продаж. Адной з знакамітых з'яўляецца шоўкаткацкая вытворчасць, сыравіна для якой закуплялася ў Італіі. Варта адзначыць, што Зорыч таксама быў заснавальнікам прафесійнага тэатра, пра які чулі ва ўсёй Еўропе. Хоць трупа складалася толькі з прыгонных, прыязджаць на іх спектаклі любілі сапраўдныя знатакі мастацтва з Італіі, Францыі і Грэцыі. XIX стагоддзе працягнула час прагрэсу ў Шклове. Актыўна развівалася інфраструктура: былі адкрыты царквы, касцёл, сінагогі і малітоўныя дамы, расла колькасць навучальных устаноў, лавак, бальніц, часта адбываліся кірмашы. Да канца гэтага стагоддзя была адкрыта першая фабрыка па вытворчасці кардона.

У XX стагоддзі горад зноў перажывае трагічныя падзеі. Першая сусветная і Вялікая Айчынная войны прайшлі па тэрыторыі Шклоўшчыны, забіраючы жыцці і руйнуючы будынкі. Падчас нападу нямецкіх войскаў у горадзе было створана яўрэйскае гета, дзе ў хуткім часе амаль усе загінулі. Вызваленне прыйшло падчас аперацыі «Баграціён» ў 1944 годзе. У паваенны час праходзіла аднаўленне інфраструктуры, жылых пабудоў. Жыхары змаглі пераадолець разбуральныя наступствы вайны і стварыць сучасны горад. На жаль, многія гістарычныя помнікі не захаваліся, аднак некаторыя унікальныя будынкі прыцягваюць увагу не толькі гісторыкаў, але і турыстаў. Сёння Шклоў - невялікі ўтульны горад на Дняпры, які гатовы прапанаваць турыстам спакойную атмасферу, цікавыя месцы, развітую інфраструктуру і маляўнічасць мясцовай прыроды.

Сёння Шклоў хоць і невялікі, але вельмі прывабны горад. Унікальныя помнікі гісторыі і рэлігіі, развітая інфраструктура дазволяць прыемна і цікава правесці час любому турысту. Тут можна наведаць кафе або гарадскі парк, які авеяны легендамі, або прайсці поўную экскурсію па памятных месцах.

Адной з галоўных славутасцяў Шклова з'яўляецца Ратуша. Пабудавана яна была ў той час, калі горад атрымаў магдэбургскае права ў XVIII стагоддзі. Вышыня будынка дасягае 43 метраў, па канструкцыі яна падобная на магілёўскую, аднак мае яшчэ гандлёвыя рады. А раней побач размяшчаліся яшчэ паштовы дом, кляштар і школа. Гандлёвыя рады дазвалялі мясцовым жыхарам набыць усё неабходнае для таго часу. Сёння там размяшчаюцца крамы, якія вонкава нагадваюць былое. Ходзяць легенды, што ў патаемным ходзе ад Ратушы князь Чартарыйскі схаваў свой скарб і пакінуў аднаго са слуг ахоўваць. Кажуць, што дух слугі да нашых дзён ходзіць па калідорах у чаканні князя.

Помнікам садова-паркавага мастацтва з'яўляецца шклоўскі парк. Створаны ён быў у пачатку XX стагоддзя па ініцыятыве кіраўніка мясцовага дваранства Апалона Крывашэіна. У той час тэрыторыя ахоўвалася, а зайсці можна было праз ўваходныя вароты, або брамы. У цэнтры парка ўзвышаўся маёнтак Крывашэіна. Аднак падчас Вялікай Айчыннай вайны немцы высякалі дрэвы для выкарыстання іх у якасці ацяплення. Сёння парк выкарыстоўваецца ў асноўным як пляцоўка для гульняў з дзецьмі, тут жа размешчаныя дзіцячы сад і стадыён. Апалон Крывашэін стаў стваральнікам яшчэ і фабрыкі па вытворчасці кардона, якая дайшла да нашых дзён і стала фабрыкай «Спартак».

Калі казаць пра скульптуры і гістарычныя помнікі, то нельга не згадаць аб мемарыяле «Дняпроўскі рубеж» , які прысвечаны падзеям 1941 г. і па матывах якіх у наступстве быў зняты аднайменны фільм. Таксама ў парку ёсць скульптура, прысвечаная аднаму з самых яркіх прадстаўнікоў сярод уладальнікаў горада - Сямёну Зорычу. Адной з самых маладых і незвычайных фігур стаў помнік агурку ў цэнтры горада. Ужо многія гады Шклоў лічыцца так званай «агурочнай сталіцай». Безумоўна, па аб'ёмах прадукцыі яму цяжка супрацьстаяць Альшанам, аднак ўвекавечыць гэту гародніну вырашылі менавіта тут. Зрабіць сэлфі з мілым агурком сёння - адно з першых дзеянняў, якія неабходна зрабіць у Шклове.

Гістарычна склалася, што большая частка насления Шклова гэта габрэі. Іх багатая культура і імкненне захаваць свае традыцыі прывялі да таго, што менавіта яўрэйскія помнікі захоўваюцца ў часе. Так, у Шклове знаходзіцца ўнікальнае месца - «чысцец». Яно ўяўляе сабой лесвіцу са сценамі і дахам, якая не дайшла да нашых дзён. Па гэтай своеасаблівай дарозе праносілі гатовае да пахавання цела: лічылася, што гэта працэс ачышчэння ад грахоў. Там жа размешчаны старыя габрэйскія могілкі. Яны былі ў значнай меры разбураны падчас Вялікай Айчыннай вайны, аднак часткова захавалася.

Сярод хрысціянскіх храмаў вылучаюцца ў горадзе Спаса-Праабражэнскі храм і касцёл св. Пятра і Паўла . Царква была пабудавана ў 1905 годзе і дзейнічала нават за савецкім часам, што было цалкам не тыпова. Касцёл Святых апосталаў быў асвечаны ў 1849 годзе. Лічыцца, што сучасны будынак быў пабудаваны на месцы драўлянага. Падчас ўлады Саветаў тут быў спачатку кінатэатр, а потым склад. Толькі ў 1999 годзе касцёл вярнулі вернікам. Варта распавесці яшчэ пра шклоўскую «Ефрасінню» , якая стала знакамітай яшчэ пры жыцці. Гісторыя яе даволі сумная: маладая дзяўчына Агаф'я падчас свайго вянчання трапіла пад колы карэты. У выніку вяселле была спынена, а былая нявеста патрапіла ў багадзельню пры храме. Неўзабаве яна выявіла ў сябе дар прадбачання, які прынёс ёй вядомасць і мноства падарункаў. Пасля смерці многія прыходзілі і прыходзяць да яе магілы, каб папрасіць удачы ў справах.

Цікавым і незвычайным паўстае сёння Шклоў перад вачыма ўважлівага турыста. Горад працягвае развівацца, расці і забяспечваць гасцям прыемнае адпачынак. Прыехаць сюды можа любы: месцазнаходжанне дазваляе. А вось з'язджаць кожны будзе выключна ў добрым настроі і з вялікай колькасцю незвычайных фатаграфій.