Гісторыя развіцця
Дзяржынск па праве лічыцца старажытным горадам Беларусі, які за сваю гісторыю тройчы мяняў сваю назву. Першая назва, пад якім ён згадваецца ў сярэдзіне XII ст., Крутагор'е - звязана з апісаннем каменнага замка са звярынцам ў 1146 г. Другая яго назва Койданава ўпершыню згадваецца ў 1439 г., калі тут быў заснаваны адзін з першых касцёлаў у Беларусі. У сярэдзіне XV ст. Койданава знаходзілася пад уладай брата князя Вялікага княства Літоўскага Міхаіла Жыгімонтавіча, затым праўнука Дзмітрыя Данскога - Васіля Міхайлавіча Вярэйскага. Пасля яго смерці паселішча пераходзіць Гаштольдам, часам у дакументах Койданава называлі «Гаштольдава». У пачатку XVI ст. горад быў двойчы спалены крымскімі татарамі. З 1550 г. Койданава перайшоў ва ўладанні гетману ВКЛ Мікалаю Радзівілу Рудому, род якога правіў горадам аж да 1831 г. У другой палове XVI ст. Койданава становіцца адным з найбуйнейшых цэнтраў кальвінізму, ў 1564 г. тут быў пабудаваны драўляны кальвінскі храм, які, на жаль, не захаваўся да нашых дзён.
Пасля другога падзелу Рэчы Паспалітай Койданава увайшоў у склад Расійскай імперыі. Падчас вайны 1812 г. горад быў захоплены французамі, тут мясціліся склады з харчаваннем. У час паўстання 1863-64 гг. у ваколіцах Койданава дзейнічалі паўстанцкія атрады пад правадырствам Ваньковіча і Аскеркі. З 1919 г. Койданава знаходзіцца з складзе БССР. 19 сакавіка 1921 г. у выніку падпісання Рыжскага мірнага дагавора Заходняя Беларусь адышла да Польшчы, а па тэрыторыі раёна прайшла савецка-польская дзяржаўная мяжа працягласцю каля 40 км. Чыгуначная станцыя «Негарэлае» стала своеасаблівымі «заходнімі варотамі» СССР, адкуль рухаліся цягнікі на Далёкі Ўсход. Гэтая станцыя знакамітая яшчэ і тым, што ў 20-30-ыя гг. яе праязджалі вядомыя палітычныя і культурныя дзеячы, сярод якіх - У.Маякоўскі, М.Горкі, А.Таўсты, В.Чкалаў і іншыя.
У маі 1932 г. Койданава атрымаў статус горада, 29 Чэрвеня 1932 г. быў перайменаваны ў г. Дзяржынск у гонар ураджэнца раёна Ф.Э.Дзяржынскага.
У гады Вялікай Айчыннай вайны ў Дзяржынске быў створаны антыфашысцкі камітэт, у выніку акупацыі фашыстамі былі спалены пяць вёсак, а ў гета загінула каля 2 тысяч габрэяў.
Турыстычны патэнцыял
Дзяржынск - невялікі гарадок, якому, аднак, ёсць што паказаць гасцям. Яго старажытная гісторыя захоўвае шмат цікаўных падзей і легенд, яна звязана з імёнамі важных дзеячаў палітыкі і культуры. Нягледзячы на тое, што горад вядомы яшчэ з XII ст., сведкі яго ранняй гісторыі фактычна не захаваліся да цяперашняга часу. Сярод самых старажытных славутасцяў Дзяржынска варта адзначыць Гаштольдаву гару, старажытнае гарадзішча, на якім у XVI ст. быў збудаваны кальвінскі збор. Пазней вакол храма сфармаваўся цэлы замкавы комплекс з 9 вежамі, сцяной, валамі і ровам. У 30-ыя гг. ХХ ст. комплекс быў канчаткова разбураны, яго цагліны былі выкарыстаны для будаўніцтва гарадской бальніцы. Зараз Гаштольдова гара ўяўляе сабой невялікі пагорак з рэшткамі прыгоннай сцяны і адной з вежаў.
Важнае месца сярод славутасцяў Дзяржынска займаюць рэлігійныя аб'екты, сярод якіх драўляны касцёл святой Ганны XVIII ст., які пасля неаднаразовай перабудовы спалучае рысы барокка і класіцызму. Свята-Пакроўская царква XIX ст. - не проста прыгожы храм у цэнтры горада, тут у 2005 г. адбыўся цуд - абразы і крыжы ў храме сталі міраструменіць, зрабіўшы храм месцам паломніцтва. Акрамя таго, недалёка ад горада знаходзіцца магіла святой Беларускай праваслаўнай царквы прадракальніцы Валянціны Мінскай, якая дапамагае пазбавіцца ад сардэчных хвароб і бясплоддзя.
У самім горадзе размешчаны помнік ураджэнцу Дзяржынского раёна, вядомаму гістарычнаму дзеячу, Ф.Э. Дзяржынскому. Яго манумент займае цэнтральнае месца ў горадзе - насупраць будынку раённага выканаўчага камітэта.
Уся гісторыя раёна ад першых паселішчаў да сучаснасці прадстаўлена ў Гісторыка-краязнаўчым музеі, які налічвае больш за 20 калекцый - прадметы даўніны, жывапіс, графіка, прадстаўнікі флоры і фауны.
І ўсё ж, візітнай карткай Дзяржынского раёна раёна з'яўляецца менавіта прыродны аб'ект - гара Дзяржынская. Гэта вышэйшая кропка Беларусі 345 м, размешчаная ў в. Скірмантава, раней называлася Святая гара. У 1958 г. яна была перайменаваная ў Дзяржынскую, а ў 90-ых гг. тут была ўсталяваная гранітная пліта, якая пацвярджае яе статус надпісам.
На тэрыторыі Дзяржынского раёна знаходзіцца яшчэ некалькі прывабных турыстычных славутасцяў, сярод іх - сядзіба Чапскіх XIX ст. у в. Станькава, цэнтр экалагічнага турызму «Станькава». Раён валодае выдатнымі магчымасцямі для экалагічнага, спартыўнага і лячэбнага турызму, на яго тэрыторыі паспяхова функцыянуе санаторый «Веста». Інфраструктура ж самага Дзяржынска характарызуецца наяўнасцю гандлёвых аб'ектаў, некалькі кафэ, аддзяленняў банка і іншых службаў.
Дзякуючы блізкаму размяшчэнню да Мінска наведаць Дзяржынск і яго турыстычныя аб'екты - выдатная ідэя для выходных!
