Сёння Форт №1 з'яўляецца кропкай прыцягнення для турыстаў, гісторыкаў і школьнікаў, якія наведваюць яго ў складзе арганізаваных экскурсій з аглядам. Тут можна даведацца, як ствараліся абарончыя збудаванні Расійскай імперыі, чым адрозніваліся баі Першай і Другой сусветных войнаў і чаму менавіта гэта месца стала арэнай зацятага супраціву. Каб пабываць тут, можна забраніраваць экскурсію, у тым ліку і экскурсію з Мінска, з вопытным гідам, які падрабязна раскажа пра ўсе этапы гісторыі форта.
Гісторыя стварэння
Форт быў узведзены ў перыяд з 1913 па 1915 год па праекце выдатнага вайсковага інжынера К.Н. Дабражынскага. Яго будаўніцтва вялі ў рамках праграмы мадэрнізацыі заходніх межаў Расійскай імперыі, якая імкнулася ўзмацніць абарону перад магчымай вайной з Германіяй. Форт №1 стаў часткай шырокай сістэмы ўмацаванняў, якая ахоплівала Гродзенскі кірунак.
Аднак завяршыць праект цалкам не ўдалося: пачатак Першай сусветнай вайны паскорыў ход падзей. Ужо ў лютым 1915 года нямецкія войскі падышлі да форта і пачалі штурм. Расійскі гарнізон, разумеючы немагчымасць утрымання пазіцый, адступіў, папярэдне знішчыўшы частку абарончых збудаванняў, каб яны не дасталіся ворагу.
Лёс форта зноў набыў значнасць падчас Вялікай Айчыннай вайны. Улетку 1944 года, падчас наступлення Чырвонай Арміі, тут ішлі зацятыя баі з элітнай танкавай дывізіяй СС. Менш за сотню савецкіх салдат некалькі дзён утрымлівалі пазіцыі, абароняючы форт ад значна больш моцнага па колькасці і ўзбраенні праціўніка. Гэтыя падзеі ўвекавечаны помнікам, усталяваным каля руін.
Архітэктура форта
Форт №1 — тыповае для свайго часу абарончае збудаванне, у архітэктуры якога спалучаюцца элементы інжынернай думкі пачатку XX стагоддзя і практычная неабходнасць абароны ад артылерыйскага агню.
Галоўным элементам форта з'яўляецца бетонны бруствер — насып, прызначаны для вядзення агню і абароны асабовага складу. Пад ім праходзіла падбрустверная галерэя — схаваная галерэя, у якой салдаты маглі схавацца ад артылерыйскіх абстрэлаў і перамяшчацца непрыкметна для ворага.
Вакол форта быў збудаваны глыбокі трохвугольны роў, які перашкаджаў прасоўванню пяхоты і тэхнікі. Злева ад рва было распачата будаўніцтва кофра — асобнага агнявога ўмацавання, аднак яго не паспелі завяршыць да пачатку баявых дзеянняў. Нягледзячы на частковае разбурэнне, асноўныя канструктыўныя элементы форта захоўваюцца і сёння, што робіць яго важным аб'ектам для экскурсій з аглядам і вывучэння гісторыі фартыфікацыі.
Экскурсіі з аглядам форта
Форт №1 уключаны ў маршрут шматлікіх экскурсій па Беларусі, асабліва ваенна-гістарычнага кірунку. Наведванне форта дазваляе не толькі ўбачыць унікальныя інжынерныя збудаванні, але і пачуць сапраўдныя гісторыі героізму, што ажываюць у расповедах экскурсаводаў.
Можна забраніраваць экскурсію з аглядам форта з Мінска — яны арганізуюцца з трансферам, суправаджэннем гіда і магчымасцю ўбачыць іншыя достапомнікі рэгіёна. Такія туры падыходзяць як для школьных груп, так і для дарослых, якія цікавяцца ваеннай гісторыяй.
Падчас экскурсіі турысты праходзяць па захаваных галерэях, аглядаюць рэшткі рва, бачаць месцы баявых сутыкненняў, помнік загінулым і атрымліваюць глыбокае разуменне ваенных падзей пачатку і сярэдзіны XX стагоддзя. Гэта не проста прагулянка па руінах, а сапраўднае пагружэнне ў гісторыю, якое можна арганізаваць загадзя праз спецыялізаваны сайт — ekskursii.by.
