Гарадзішча старажытнага Бярэсця

Горад-крэпасць Бярэсце быў заснаваны ў канцы X стагоддзя ў вусце ракі Мухавец пры яе ўпадзенні ў Заходні Буг. Гістарычныя летапісе паведамляюць, што кіеўскі князьУладзімір Святаслававіч пакарыў ў 983 г. літоўскае племя яцвягаў, якія насялялі тэрыторыю паміж Нёманам і Наравам, для замацавання новых земляў заснаваў замак.

«Іпацьеўскі летапіс» (1019) паведамляе пра Бярэсце як буйным, добра ўмацаваным горадзе на мяжы рускіх і польскіх земляў. У «Аповесці былых гадоў» горад згадваецца ў сувязі са бітвай кіеўскага князя Яраслава Мудрага з князем Святаполкам.

Існуе меркаванне, што назва горада паходзіць ад мясцовай пароды вяза - бяроста, як яго называюць на Палессі. У народным паданні распавядаецца, што багаты купец, праязджаючы з таварам, замосціў балота бярозавымі бярвёнамі, пакрыў, то твая грэбля бярозавай карой і назваў гэта месца Берасцень (Бярэсцем).

Гарадзішча старажытнага Бярэсця было выяўлена ў 1968 г. на тэрыторыі Валынскага ўмацавання крэпасці. З дапамогай археалагічных раскопак у 1969г. былі знойдзены рэшткі 17 жылых і гаспадарчых пабудоў, дашчаныя маставыя, розныя прадметы хатняга ўжытку. Пабудовы старажытнага Бярэсця з”яўляюцца унікальнымі ў славянскай археалогіі. Звычайна знаходзяць цэлымі 2-3 і рэдка 4 ніжніх яруса пабудоў. Напрыклад, у старажытным Ноўгарадзе унікальнай да нядаўняга часу лічылася пабудова з 5 вянцоў. У Бярэсце ж выяўлены пабудовы з 7-12 вянцоў з дэталямі даху і цэлым дзвярным праёмам. У культурным пласце гарадзішча знойдзены прылады працы, зброя, вырабы з каляровых металаў, косці, дрэва, жаночыя ўпрыгожванні. Унікальнай знаходкай з”яўляецца драўляны самшытавымі грабеньчык з літарамі стараславянскай алфавіту ад А да Л.Знойдзеныя і іншыя унікальныя прадметы (кола з ступіцах і воссю, ажурны сярэбраны кулон, ваўняная рукавіцамі і інш) сведчаць аб высокім узроўні развіцця рамёстваў у старажытным Бярэсце.

У 1971 г. гарадзішча старажытнага Бярэсця ўпершыню ў СССР было закансервавана ў палявых умовах. У пачатку 1982 тут пад велізарным шкляным купалам адкрыўся археалагічны музей-запаведнік «Берасцейскае гарадзішча». Прагулка па ім, агляд матэрыялаў раскопак пераносяць нас у сівую старажытнасць, раскрываюць лад жыцця далёкіх продкаў на заходніх рубяжах старажытнарускай дзяржавы.