Расстраляныя зоркі - трагедыя Халакоста

Ракаўскае прадмесце – адзін з маляўнічых куткоў Мінска, са мноствам прыгожых хатак гістарычнай забудовы, з утульнымі вулачкамі і кафэ. З XV стагоддзя, разам з беларусамі, татарамі і іншымі народамі, тут жылі і габрэі. Яны былі мудрымі купцамі і ліхвярамі. На экскурсіі Вы пазнаяце пра гісторыю іх народа, пра адмысловы каларыт і ганенні, сыходзячы ад якіх яны знайшлі новую радзіму на тэрыторыях Польшы, Літвы, Беларусі. Аднак Вялікая Айчынная вайна пазбавіла іх супакою, як і шматлікія іншыя народы. – Тэрыторыя Ракаўскага прадмесця стала часткай Лагера смерці. У тым ліку і пра яго распавядзе экскурсавод.

Сярод сярэднявечнай забудовы Ракаўскага прадмесця стаілася цікавая хата з чырвонай цэглы. Часта яе завуць «Хата з мезузай». Існуе ў габрэяў традыцыя прымацоўваць да вонкавага вушака дзвярэй світак пергамента, які змяшчае частку тэксту малітвы Шма – гэта і ёсць «мезуза». У часы даўнія жылі ў гэтай хаце знакамітыя мудрацы і равіны.

На сучаснай вуліцы Віцебскай, на тым месцы, дзе красуецца рэстаран «Ракаўскі бровар», некалі размяшчалася іешыва. Помнік архітэктуры XVIII стагоддзя захаваўся добра – ён перабудаваны толькі часткова. У іешыве з 10 і да 25 гадоў вывучалі Тору і Талмуд – рыхтавалі равінаў.

У хаце 24 на Ракаўскай вуліцы цяпер размешчаны шахматна-шашачны клуб. Але прыцягваюць да сябе ўвагу вялікія аркавыя вокны – яны вельмі характэрны для габрэйскай культавай архітэктуры. Вонкавае аблічча не зманіла – гэты будынак габрэйскай сінагогі, якая працавала да 1920-х гадоў.

Юбілейная плошча атрымала мянушку «пляц рабоў» у часы Вялікай Айчыннай вайны. Чыннікам гэтаму стала гета, якое ўключала ў сябе Юбілейны пляц, як цэнтр, і каля 40 вуліц і завулкаў вакол яе. Адгэтуль людзей вялі на смерць. Цяпер тут размешчаны маляўнічы сквер і кінатэатр Беларусь. А пра трагічныя падзеі ваенных гадоў нагадвае мемарыяльны камень.

Маленькая белая хатка - адзінае месца выратавання апошніх вязняў Мінскага гета падчас Вялікай айчыннай вайны. Незадоўга да ліквідацыі Мінскага гета, дасведчаны пячнік і муляр Пінхас зрабіў пад хаткай надзейную «хованку». Там ён змог атуліць 26 чалавек. Жыццё ў падзямелле на працягу васьмі з паловай месяцаў было цяжкім і прынесла ахвяры – у жывых засталося 13 чалавек. З чым сустрэліся вязні, як склаўся іх лёс – пра гэта Вы пазнаяце на экскурсіі.

На вуліцы Каллектарнай захаваліся толькі сляды надмагілляў і нешматлікія мацейвы – гранітныя надмагільныя пліты, выдраныя з коранем. Пасля дажджу з зямлі тут часам з'яўляюцца косткі і сляды надмагілляў – «чорныя капальнікі» шукаюць тут каштоўнасці. Але як жа старадаўнія габрэйскія могілкі прыйшлі ў запусценне? З зямлёй яго зраўнялі па загадзе савецкіх улад у 1951 году, для пабудовы адміністрацыйных будынкаў і сквера. Цяпер ацалелыя мацейвы перанесены да стэл, усталяваным у памяць пра загінулых тут габрэях, якія былі дэпартаваны з Заходняй Еўропы.

Памяць пра сотні тысяч габрэяў Беларусі і краін Заходняй Еўропы, якія знайшлі сваю магілу на беларускай зямлі, увасабляе мемарыял «Яма», збудаваны на месцы самага страшнага сакавіцкага пагрому 1942 г. Мемарыял уяўляе сабою глыбокую яму, да якой вядуць усходы з 27 пераплеценых паміж сабой постацяў, якія ідуць на растрэл. Ніводнай пэўнай выявы ці твару, толькі абліччы, цяні, у якіх адлюстравана нечы лёс...