Касцёл у Ішкальдзі - адзін з самых дзіўных храмаў на Беларусі, перш за ўсё, таму, што ён як быў пабудаваны ў стылі позняй готыкі, так і не быў ні разу сур'ёзна разбураны ці перабудаваны. Гэты храм - не тая готыка, якая захапляе сваім вытанчанасцю і накіраванасцю ўвысь у Гервятах ці Відзах. Гэтая готыка - сапраўдная, беларуская, грунтоўная і прызначаная для абароны святыні. Готыка касцёла ў Ішкальдзі - готыка абарончага збудавання, гатовага прыняць бой і выстаяць перад любым націскам.
Легенды пра касцёл распавядаюць самыя розныя. Перш за ўсё, вядома, аб месцы, дзе яго ў 1472 годзе пабудавалі. Легенды абвяшчаюць, што месца гэта спрадвеку было ў мясцовых жыхароў вельмі шанаваным. Хутчэй за за ўсё, тут некалі было паганскае капішча. Адно з паданняў абвяшчае, што касцёл пабудаваў Мікалай Неміровіч ў падзяку Богу за доўгачаканага спадчынніка, іншая, што касцёл быў узведзены з надзеяй і маленнем на з'яўленне ў сям'і сына.
