Пружанскі музей-сядзіба «Пружанскі палацык»

Музей-сядзіба "Пружанскі палацык" - адзіная адноўленая сядзіба такога тыпу ў Беларусі. У 1993 годзе быў заснаваны Пружанскі раённы краязнаўчы музей. У 1998 годзе музей стаў размяшчацца ў сядзібным доме XIX ст., Была змененая канцэпцыя і назва музея (перайменаваны ў Музей-сядзіба «Пружанскі палацык»»Музей-сядзіба «Пружанскі палацык»). З 1999 года музей адкрыты для наведвальнікаў.

Сядзіба - помнік сядзібна-паркавай архітэктуры неарэнесанса. Размешчана паўночнай ўскраіне горада, у парку. Гарадская сядзіба пабудавана ў сярэдзіне XIX ст. Ансамбль сядзібы ўключае каменны дом, да якога з боку горада вядзе шырокая алея, 2 каменных флігеля і парк пейзажнага тыпу. Сядзібны дом складаецца з 2-й груп рознай велічыні аб'ёмаў, аб'яднаных аднапавярховым корпусам. У заходняй часткі да кампактнаму двухпавярховаму аб'ёму з эркерам з усходу прымыкае квадратная ў плане вежа, з захаду - аднапавярховая прыбудова з паўкруглай верандай, з поўначы - трохпавярховы аб'ём. Ўсходнюю частка сядзібнага дома ўтварае двухпавярховы корпуc. Дваровы фасад звернуты ў бок парку вялікі тэрасай на 2 калонах. Аконныя праёмы маюць паўцыркульныя арачныя завяршэнні. Коміны і дзверы сядзібы дэкараваны тонка прамаляванымі дэталямі. Паверхі звязаныя паміж сабой вузкімі драўлянымі лесвіцамі. Парк займае тэрыторыю больш за 8 га. Пераважаюць ясень, алешына, граб, дуб. З трох раней існаваўшых алей парку захавалася адна, цэнтральная, якая праходзіць праз парк з поўдня на поўнач. Парк абмежаваны з усходу і поўначы каналамі і невялікім сажалкай. Маёнтак Пружаны (Пружанскі ключ) у ліку іншых былой Кобрынскай эканоміі быў падараваны ў 1795 г. Кацярынай II фельдмаршалу расійскіх войскаў, графу П.А. Румянцаву-Задунайскаму. Пасля смерці графа ў 1796 г. маёнтак перайшло ў рукі яго нашчадкаў, спачатку Мікалая, затым Міхаіла Румянцавых. У 1798-1803 гг. М.Румянцев здаваў маёнтак у арэнду пружанскага павятовага маршалка (правадыру дваранства) Ф.Грабовскаму. Румянцавы нядоўга валодалі маёнткам Пружаны: неўзабаве яно стала належаць П. Тайміну. На зыходзе першай чвэрці XIX стагоддзя новым гаспадаром маёнтка стаў Бернард Швыкоўскі. Пачынаючы з гэтага часу Швыкоўскія у трох пакаленнях валодалі маёнткам Пружаны. У 1843 г. пасля смерці Пятра Бернардовіча Швыкоўскага яго сыны Валенцій і Міхаіл падзялілі маёмасць бацькі. Пры Валенціі Швыкоўскім замест старога драўлянага дома, пазначанага на плане 1843, быў пабудаваны палац. Аўтарам праекта пружанскага сядзібнага палаца быў Францыска Марыя Ланці (1799 - 1875 гг.) - вядомы італьянскі архітэктар. У 1854 Швыкоўскага абралі правадыром дваранства Пружанскага павета, або маршалкам. Удзельнічаў у паўстанні Пасля падаўлення паўстання 1863 маёнтак быў апісаны, а сам Швыкоўскі на чатыры гады з'ехаў за мяжу. У 1867 г. з маёнтка атрымалася зняць секвестр і В. Швыкоўскі вярнуўся на радзіму. У 1895 г. маёнтак набывае графіня В.В. Клейнміхель (у замужжы Джамбакурыан-Арбеліані). У маёнтку графіня пастаянна не пражывала, даверыўшы весці гаспадарку ў ім кіраўніка. У 1905 г. В. Арбеліані здала большую частку маёнтка Пружаны ў арэнду рыжаніну В. Бушу тэрмінам на 9 гадоў. У 1919-1939 гг. Арбеліані здала частка пабудоў маёнтка (панскі дом і іншыя будынкі двара) павятовага староства.