Помнік у гонар Віцебскіх варот

«Віцебскія вароты» - гэта 40-кіламетровы прарыў у лініі фронту на стыку фашысцкіх груп армій «Поўнач» і «Цэнтр» паміж Вяліжам і Усвятамі, які ўтварыўся ў выніку наступлення 4-й Ударнай арміі Калінінскага фронту ў ходзе Тарапецкая-Холмскай аперацыі (1942 г.) і вызвалення прыфрантавых раёнаў партызанамі Віцебскай вобласці.
«Вароты» існавалі з 10 лютага па 28 верасня 1942 г. Праз іх падтрымлівалася сувязь партызанскіх фарміраванняў з савецкім камандаваннем; у тыл ворага адпраўляліся арганізатарскія і дыверсійныя групы, зброя, боепрыпасы, медыкаменты, літаратура; з акупаваных тэрыторый выходзілі партызанскія атрады на перафармаванне, а таксама добраахвотнікі, якія жадалі ўступіць у рады Чырвонай Арміі. Подступы да іх утрымлівалі падраздзяленні 51-й стралковай брыгады (камандзір А. Н. Фёдараў), 249-й стралковай дывізіі (камандзір Г. Ф. Тарасаў) і партызаны 1-й і 2-й Беларускіх брыгад.
За час існавання «Віцебскіх варот» было эвакуіравана ў савецкі тыл каля 200 тыс. Чалавек: жанчын, старых, дзяцей; праз іх ішлі абозы з прадуктамі для байцоў Чырвонай Арміі.
28 верасня 1942 г. з дапамогай артылерыі і танкаў і пры відавочнай перавазе гітлераўцам удалося ў разлютаваных баях зачыніць «Віцебскія вароты». За вылучэнне ў баях за ўтрыманне «Віцебскіх варот» 249-я стралковая дывізія была ўзнагароджана ордэнам Леніна і атрымала званне «гвардзейскай».
У памяць аб баявых дзеяннях воінаў і партызан у в. Заполле Віцебскага раёна ўстаноўлены помнік, які сімвалізуе «Віцебскія вароты» (скульптар В. Ягадніцкі). Знамянальна тое, што ў ходзе баёў за ўтрыманне «Віцебскіх варот» ў лютым 1942 г. часткі 4-й Ударнай арміі вызвалілі невялікую паўночную частку Суражскага раёна Віцебскай вобласці. Гэта была першая беларуская зямля, вызваленая ад гітлераўскіх захопнікаў. Выдатны беларускі мастак М. А. Савіцкі прысвяціў апісаным падзеям адну з вядомых сваіх карцін, якая так і называецца - «Суражскія вароты».